شانه یخ زده وضعیتی شایع است که باعث سفت شدن و کاهش تحرک شانه میشود. به شانه یخ زده کپسولیت چسبنده هم گفته میشود. این وضعیت میتواند یک یا هر دو شانه را درگیر کند. معمولاً افراد در سنین 40 تا 60 سال به این وضعیت مبتلا میشوند. شانه یخ زده بین زنان شایع تر از مردان است. طبق پیش بینی ها حدود سه درصد از افراد به شانه یخ زده مبتلا میشوند. دلیل ابتلا به شانه یخ زده کاملاً مشخص نیست، اما به احتمال زیاد ناشی از مشکلات التهابی است.
در برخی موارد شانه یخ زده در اثر بی تحرکی طولانی مدت شانه بعد از جراحی، جراحت یا بیماری رخ میدهد. خوشبختانه این وضعیت قابل درمان است. در این مقاله با علائم، علل، شیوه درمان و پیشگیری از شانه یخ زده آشنا خواهید شد. برای درمان شانه یخ زده باید به یک پزشک با تجربه که با روش های درمانی و نحوه کنترل عوارض آشنا است مراجعه کنید. این کار خطرات، عوارض جانبی و زمان بهبودی پس از درمان را کاهش میدهد.
علائم شانه یخ زده
فرد مبتلا به شانه یخ زده دچار درد مدوام و سفتی مفصل شانه میشود. علائم و نشانه های شانه یخ زده به تدریج ایجاد میشوند و معمولاً خود به خود برطرف میشوند.
علل یخ زدگی شانه
شانه از سه استخوان تشکیل شده است: تیغه شانه، استخوان ترقوه و استخوان بازو. شانه یک مفصل توپ و سوکت دارد. قسمت گرد بالای استخوان بازو در این سوکت قرار میگیرد. بافت همبند که به آن کپسول شانه گفته میشود این مفصل را احاطه کرده است. مایه سینوویال به مفصل کمک میکند تا بدون اصطکاک حرکت کند.
بسیاری از مشکلات شانه باعث درد و از دست دادن حرکت این ناحیه میشود، اما شانه یخ زده معمولاً ناشی از التهاب (تورم، درد، تحریک) بافت های اطراف مفصل است. به بافتی که مفصل را میپوشاند و آن را در کنار هم نگه میدارد کپسول گفته میشود. در حالت عادی کپسول چین هایی دارد که ممکن است در اثر حرکت بازو و موقعیت های مختلف منبسط و منقبض شود. در موارد ابتلا به شانه یخ زده کپسول شانه ملتهب شده و دچار اسکار میشود. به ایجاد اسکارها چسبندگی گفته میشود. با ایجاد اسکار و سفتی چین های کپسول حرکت شانه محدود شده و حرکات مفصل دردناک میشود. به این وضعیت کپسولیت (التهاب کپسول) چسبنده (اسکار) گفته میشود. احتمالاً شانه یخ زده ناشی از ایجاد بافت اسکار در شانه است. این وضعیت باعث میشود که کپسول شانه ضخیم و سفت شود و فشای کمتری برای حرکت باقی بماند و حرکات سفت و دردناک شوند.
علت دقیق این مشکل به طور کامل شناخته نشده است و در برخی موارد نمیتوان آن را تشخیص داد. با این حال بی حرکتی شانه اکثر بیماران مبتلا به شانه یخ زده ناشی از یک آسیب یا شکستگی بوده است. التهاب عضلات یا تاندون ها مانند تاندونیت روتاتور کاف یا بورسیت میتواند باعث یخ زدن شانه شود. این مشکل در افراد مبتلا به دیابت رایج است.
عوامل خطر شانه یخ زده
عوامل خطر شایع برای شانه یخ زده عبارتند از:
- سن: سن بیشتر از 40 سال
- جنسیت: 70 درصد بیماران مبتلا به شانه یخ زده زن هستند
- ضربه: جراحی یا شکستگی بازو میتواند منجر به بی حرکتی در طول دوران بهبودی شود، این بی حرکتی میتواند باعث سفت شدن کپسول شانه شود.
- دیابت:10 تا 20 درصد افراد مبتلا به دیابت دچار یخ زدگی شانه میشوند و به دلایل نامشخصی ممکن است علائم آنها شدید تر باشد.
سایر عواملی که میتواند خطر را افزایش دهد عبارتند از:
- سکته
- پرکاری یا کم کاری تیروئید
- بیماری قلب و عروق
- بیماری پارکینسون
خطر شانه یخ زده زمانی افزایش میابد که پس از تاندونیت یا آسیب، درمان های ورزشی را انجام ندهید و بیشتر از چند روز بدون انجام حرکات کششی متناوب از گردن آویز استفاده کنید. حدود 10 درصد از بیماران مبتلا به اختلالات روتاتور کاف دچار یخ زدگی شانه میشوند. عدم تحرک ناشی از سکته مغزی، بیماری قلبی یا جراحی هم ممکن است منجر به یخ زدگی شانه شود. اختلالات تیروئید و بیماری پارکینسون هم میتوانند باعث افزایش خطر یخ زدگی شانه شوند.
مراحل شانه یخ زده
علائم شانه یخ زده معمولاً در سه مرحله طبقه بندی میشوند چون علائم این بیماری به تدریج بدتر میشوند و در نهایت بعد از یک دوره دو تا سه ساله برطرف میشوند.
سه مرحله شانه یخ زده:
- مرحله یخ زدگی یا دردناک: درد به تدریج افزایش میابد و به مرور زمان حرکت شانه را به سخت تر میکند. درد شب ها بدتر میشود. این مرحله ممکن است 6 تا 9 ماه طول بکشد.
- یخ زدگی: در این مرحله درد بدتر نمیشود، حتی ممکن است کاهش یابد. گرفتگی شانه همچنان باقی میماند. این مرحله ممکن است 4 تا 6 ماه طول بکشد و احتمالاً حرکات شانه همچنان محدود میماند.
- ذوب شدن: حرکت آسان تر میشود و ممکن است در نهایت به حالت عادی برگردد. درد ممکن است برطرف شود، اما گاهی عود میکند. این مرحله بین 6 ماه تا 2 سال طول میکشد.
در بیشتر از 90 درصد موارد علائم بیماران با ورزش های ساده بهبود میابند. شانه یخ زده معمولاً بهبود میابد، اما ممکن است سه سال طول بکشد.
تشخیص شانه یخ زده
معمولاً پزشکان شانه یخ زده را با معاینه دقیق بازوها و شانه ها و بر اساس علائم بیمار تشخیص میدهند. شدت شانه یخ زده با انجام تستی که در آن پزشک قسمت های خاصی از بازو و شانه را فشار داده و حرکت میدهد مشخص میشود. برای بررسی دامنه حرکتی شانه پزشک از شما میخواهد تا حرکات مختلفی مانند دست زدن به سینه برای لمس شانه مقابل یا پایین کمر برای لمس تیغه شانه مخالف انجام دهید. مشکلات ساختاری را فقط میتوان با کمک آزمایش های تصویر برداری مانند تصویربرداری با اشعه ایکس یا تشدید مغناطیسی (MRI) مشاهده کرد. پزشک ممکن است برای اطمینان از اینکه مشکل زمینه ای دیگری مانند تغییرات آرتریت یا دررفتگی وجود ندارد از این آزمایشات کمک بگیرد. احتمالاً باید برای بررسی پارگی روتاتور کاف ام آر ای انجام دهید.
درمان شانه یخ زده
هدف از درمان شانه یخ زده کاهش درد و حفظ تحرک و انعطاف پذیری شانه است. درمان به موقع میتواند وضعیت 9 بیمار از هر 10 بیمار را بهبود بخشد. روند بهبودی ممکن است آهسته باشد و علائم شما ممکن است تا چندین سال باقی بمانند. راه های مختلفی برای تسکین درد و کاهش این عارضه وجود دارد.
داروهای مسکن
شما میتوانید از داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن (Motrin ،Advil) یا ناپروکسن (Aleve ،Naprosyn Anaprox) استفاده کنید. این داروهای بدون نسخه میتوانند التهاب و درد خفیف را کاهش دهند. استامینوفن را نباید برای مدت طولانی استفاده کنید. مسکن های تجویزی مانند کدئین که یک داروی مخدر است میتواند درد شما را کاهش دهد. انواع مسکن ها برای همه بیماران مناسب نیستند، بنابراین باید برای مصرف مسکن با پزشکتان صحبت کنید.
کمپرس های سرد یا گرم
این کمپرس های میتوانند درد و تورم را کاهش دهند. استفاده متناوب از کمپرس هاس سرد و گرم میتواند به شما کمک کند. شما میتوانید یک کیسه یخ را چندین بار در روز و هر بار به مدت 10 تا 15 دقیقه روی شانه خود قرار دهید. این کار همچنین میتواند درد شما را کاهش دهد.
تزریق کورتیکواستروئید
کورتیزون ماده‌ای شبیه به یک هورمون استروئیدی طبیعی است که توسط بدن تولید میشود. تزریق کورتیزون به مفصل دردناک، برای کاهش درد و تورم ناشی از شانه یخ زده انجام میشود.
تزریق کورتیزون زمانی انجام میشود که درد بسیار شدید است یا با سایر درمان ها برطرف نمیشود و یا امکان انجام درمان های دیگر وجود ندارد. این تزریق ها معمولاً تا یک ماه درد را تسکین میبخشند، اما عملکرد یا سفتی مفصل را برطرف نمیکنند.
تزریق کورتیزون یک تسکین کوتاه مدت است. بهتر است تزریق استروئید را به صورت مکرر انجام ندهید. تزریق مکرر به یک ناحیه به مرور زمان میتواند باعث ضعیف شدن استخوان، رباط ها و تاندون ها شود. به طور کلی تزریق کورتیزون بیشتر از 3 یا 4 بار در سال انجام نمیشود و بین هر دو تزریق باید حداقل 6 هفته فاصله باشد.
روند درمان
- پزشک قبل از تزریق کورتیزون، مایع اضافی را با سرنگ و سوزن از مفصل خارج میکند.
- پزشک مایع را معاینه میکند و نمونه ای برای تشخیص به آزمایشگاه ارسال میشود.
- برداشتن مایع باعث کاهش فشار در مفصل میشود. این کار به تسکین درد کمک میکند و ممکن است باعث بهبودی مفصل شود.
- سپس از یک سرنگ و سوزن جداگانه برای تزریق کورتیزون استفاده میشود.
- تأثیر کورتیزون به آرامی طی 24 تا 36 ساعت شروع میشود. تأثیر تزریق ممکن است برای روزها یا ماه ها باقی بماند.
- ممکن است برای شما از داروی بی حسی هم استفاده شود. این کار باعث تسکین فوری درد میشود.
مراقبت های بعد از تزریق
- حدوداً تا 24 ساعت پس از تزریق کورتیزون به مفصل استراحت دهید و تا یک هفته از تحرک یا فشار زیاد روی مفصل خودداری کنید.
- در برخی موارد بعد از تزریق درد مفصل افزایش میابد و در عرض 24 ساعت برطرف میشود. استراحت، کمپرس یخ و مسکن هایی مانند پاراستامول میتوانند به رفع ناراحتی شما کمک کنند.
تحریک الکتریکی عصب از طریق پوست (TENS)
این روش باعث بی حسی انتهای عصبی در نخاع که درد را کنترل میکند میشود. دستگاه TENS جریان الکتریکی خفیفی را به الکترودها یا پدهای الکتریکی کوچکی که روی پوست شانه آسیب دیده قرار میگیرند، میفرستد. برند های مختلفی از دستگاههای TENS در بازار وجود دارند.
فیزیوتراپی
تمرینات فیزیوتراپی تا حد ممکن بدون ایجاد فشار یا درد باعث حفظ تحرک و انعطاف پذیری میشوند. جلسات فیزیوتراپی معمولاً از یک تا شش هفته طول میکشد و هر هفته معمولاً یک تا سه جلسه برگزار میشود. بیمار باید در طول روند بهبودی در خانه تمرینات کششی انجام دهد. تمرینات کششی منزل باید حداقل یک یا دو بار در روز انجام شوند. در کل شانه یخ زده به مرور زمان و انجام کامل و مدوام برنامه درمانی تجویز شده برطرف میشود. این فرایند برای برخی بیماران ممکن است از شش تا نه ماه طول بکشد. البته ممکن است برای برخی دیگر تنها چند ماه طول بکشد. حرکت چرخش داخلی عضلات شانه معمولاً دیرتر از همه حرکات بازیابی میشود.
همیشه قبل از انجام تمرینات شانه خود را گرم کنید. بهترین راه برای گرم کردن شانه این است که به مدت ده تا پانزده دقیقه دوش آب گرم بگیرید. شما همچنین میتوانید از یک پد گرم کننده مرطوب یا حوله مرطوب گرم شده در مایکروویو استفاده کنید. اما دوش آب گرم میتواند تأثیر بیشتری داشته باشد. برای انجام تمرینات زیر، کشش را تا حدی انجام دهید که باعث ایجاد درد نشوند.
حرکت کششی آونگ
ابتدا این تمرین را انجام را دهید. شانه ها خود را شل کنید. بایستید و کمی خم شوید، اجازه دهید بازوی آسیب دیده شما آویزان شود. بازو را در یک دایره کوچک به قطر حدود سی سانتی متر بچرخانید. این چرخش را ده دور در هر جهت تکرار کنید. با بهبود علائم قطر دایره را افزایش دهید البته تا حدی که باعث درد نشود. وقتی برای تمرینات بیشتر آماده شدید با نگه داشتن یک وزنه سبک (یک تا دو کیلوگرم) در بازو در حال چرخش کشش را افزایش دهید.
حرکت کششی با حوله
یک حوله حدوداً نود سانتی متری را با هر دو دست پشت خود بگیرید و در حالت افقی نگه دارید. از بازوی سالم خود کمک بگیرید تا بازوی آسیب دیده را به سمت بالا بکشید تا کشیده شود. همچنین میتوانید یک نوع پیشرفته این تمرین را با حوله‌ای که روی شانه سالم قرار داده اید انجام دهید. پایین حوله را با بازوی آسیب دیده بگیرید و با بازوی سالم به سمت کمرتان بکشید. این تمرین را 10 تا 20 بار در روز انجام دهید.
راه رفتن با انگشت
با فاصله سه چهارم بازو مقابل دیوار بایستید. آرنج خود را کمی خم کنید و انگشتان تان را به آرامی از دیوار بالا ببرید، تا زمانی که بازوی خود را تا سطح شانه یا تا جایی که راحت میتوانید بالا بیاورید ادامه دهید. این تمرین را باید انگشتان شما انجام دهند نه عضلات شانه. به آرامی بازو را پایین بیاورید (درصورت لزوم از بازوی سالم کمک بگیرید) و حرکت را تکرار کنید. این تمرین را 10 تا 20 بار در روز انجام دهید.
تمرین کراس بادی ریچ
بنشینید یا بایستید. با کمک بازوی سالم بازوی آسیب دیده را از قسمت آرنج بلند کنید و آن را بالا بیاورید و فشار ملایمی برای کشش شانه ایجاد کنید. کشش را 15 تا 20 ثانیه نگه دارید. این تمرین را 10 تا 20 بار در روز انجام دهید.
کشش زیر بغل
به کمک بازوی سالم بازوی آسیب دیده را روی قفسه‌ای هم سطح سینه قرار دهید. به آرامی زانوی خود را خم کنید، زیر بغل را باز کنید. بیشتر روی زانو خم شوید تا زیر بغل شما به آرامی کشیده شود. با هر بار خم شدن زانو کشش را بیشتر کنید. البته این کشش نباید باعث ایجاد درد شود. هر روز 10 تا 20 بار این حرکت را انجام دهید.
پس از بهبود دامنه حرکتی شما میتوانید تمرینات تقویت کننده روتاتور کاف را به برنامه تمرینی‌تان اضافه کنید. قبل از شروع تمرینات حتماً شانه خود را گرم کنید.
چرخش به بیرون
یک نوار لاستیکی را بین دستان خود نگه دارید و آرنج خود را با زاویه 90 درجه نزدیک به پهلوهای خود قرار دهید. قسمت پایینی بازوی آسیب دیده را دو یا سه اینچ به سمت بیرون بچرخانید و پنج ثانیه نگه دارید. این حرکت را 10 تا 15 بار در روز تکرار کنید.
چرخش به داخل
کنار یک در بایستید و یک سر یک کش ورزشی را به دور دستگیره در قلاب کنید. سر دیگر را با دست بازوی اسیب دیده بگیرید و آرنج را در زاویه 90 درجه قراردهید. کش را 5 یا 7 سانتی متر به سمت بدن خود بکشید و پنج ثانیه نگه دارید. روزانه 10 تا 15 بار این تمرین را انجام دهید.
مانیپولاسیون (دستکاری) شانه
بیمار تحت بیهوشی عمومی قرار میگیرد و مفصل شانه به آرامی حرکت داده میشود.
آرتروسکوپی شانه
آرتروسکوپی نوعی جراحی کم تهاجمی است که در برخی موارد انجام میشود. یک آندوسکوپ یا لوله کوچک از طریق یک برش کوچک به مفصل شانه وارد میشود تا هر گونه بافت اسکار یا چسبندگی از بین برود. پزشک بسته به شدت علائم و نشانه های بیمار روش درمانی مناسب را پیشنهاد میکند. اگر روش های درمانی فوق باعث بهبودی وضعیت بیمار نشود ممکن است پزشک جراحی را پیشنهاد دهد. ابتدا بیمار تحت بیهوشی عمومی یا منطقه‌ای قرار میگیرد، ممکن است پزشک در اتاق عمل برای از بین بردن اسکارها شانه بیمار را دستکاری کند. گاهی اوقات از آرتروسکوپ (ابزار کوچکی که یک دوربین کوچک به آن متصل است و از طریق برشی در شانه قرار میگیرد) برای جدا کردن چسبندگی های کپسولی استفاده میشود. اکثر بیماران فیزیوتراپی را در همان روز مانیپولاسیون یا یا روز بعد شروع میکنند.
ممکن است در همان روز مانیپولاسیون نیاز به انجام کارهای دیگری مانند برداشتن خارهای استخوانی باشد. در برخی موارد میشود این عمل‌ها را با آرتروسکوپ انجام داد، اما ممکن است نیاز به ایجاد یک یا دو برش بزرگتر در اطراف شانه یعنی جراحی باز باشد.
پیشگیری از شانه یخ زده
یخ زدگی شانه تنها درصورتی قابل پیشگیری است که ناشی از آسیب باشد که حرکت شانه را دشوار میکند. بیمارانی که چنین آسیبی را تجربه میکنند باید برای تمرینات تحرکی و انعطاف پذیری مفصل شانه با پزشک صحبت کنند.
سؤالات پرتکرار
بهترین درمان برای شانه یخ زده چیست؟
در اکثر موارد شانه یخ زده خود به خود در عرض 12 تا 18 ماه بهبود میابد. احتمالاً پزشک برای درمان علائم مداوم تزریق استروئید را پیشنهاد میدهد. تزریق کورتیکواستروئیدها به مفصل شانه به خصوص در مراحل اولیه میتواند به کاهش درد و بهبود حرکات شانه کمک کند.
آیا شانه یخ زده خود به خود بهبود میابد؟
در اکثر موارد شانه یخ زده حتی اگر درمان نشود در 6 تا 12 ماه بهبود میابد. اما در برخی موارد ممکن است 18 ماه هم طول بکشد. اگر شانه یخ زده درمان نشود حرکات شانه به تدریج بازمیگردد، اما ممکن است هرگز به طور کامل و طبیعی بازنگردد.
آیا ماساژ برای شانه یخ زده مفید است؟
ماساژ و حرکات کششی برای درمان شانه یخ زده بسیار مفیدند. ماساژ با کاهش تنش و سفتی عضلات باعث بازیابی تحرک و بهبود عملکرد شانه میشود. ماساژ همچنین میتواند به بهبود جریان خون در ناحیه آسیب دیده و کاهش التهاب کمک کند.
آیا استرس میتواند باعث یخ زدگی شانه شود؟
طولانی شدن یا افزایش استرس میتواند باعث التهاب شود. چنین وضعیتی میتواند منجر به سفت شدن یا یخ زدن شانه شود. تنش یا استرس میتواند باعث سفتی شانه شود و اگر این وضعیت برای مدت طولانی ادامه داشته باشد باعث ایجاد درد میشود.
آیا گرما برای شانه یخ زده خوب است؟
شما میتوانید شانه یخ زده را با گرما، حرکات کششی، داروهای مسکن بدون نسخه و فیزیوتراپی درمان کنید. در برخی موارد ممکن است پزشک برای کاهش درد و تورم دارو را به شانه شما تزریق کند.
آیا کایروپراکتیک میتواند شانه یخ زده را درمان کند؟
کایروپراکتیک میتواند یک روش درمانی فوق العاده مؤثر برای بیماران مبتلا به شانه یخ زده باشد. کایروپراکتیک میتواند درد را کنترل کند، دامنه حرکتی شانه را بهبود بخشد و روند بهبودی را افزایش دهد.
شانه یخ زده چقدر دردناک است؟
درد شانه یخ زده میتواند شدید باشد. شما ممکن است در اطراف مفصل شانه خود احساس گرفتگی داشته باشید. این وضعیت میتواند بر توانایی حرکتی شانه شما تأثیر گذار باشد. مرحله یخ زدگی معمولاً با حرکت و زمانی که شانه سفت تر میشود بدتر میشود.
تزریق استروئید به شانه چقدر دردناک است؟
تزریق استروئید نباید بیشتر از تزریق یک آمپول معمولی درد داشته باشد. در برخی موارد اندک ممکن است بیماران دردی را تجربه کنند که بعد از تزریق بدتر میشود. البته این درد که ناشی از تحریک بافت در اثر تزریق کورتیزون است در عرض 2 الی 3 روز برطرف میشود.
برای شانه یخ زده استراحت بهتر است یا ورزش؟
هیچ توصیه واضحی برای نحوه درمان شانه یخ زده وجود ندارد، اما ما معتقدیم که بهتر است در ابتدا به شانه یخ زده استراحت داده و تمرینات حرکتی ملایم شانه را انجام دهید. بعد از اینکه علائم شروع به بهبودی کرد شما میتوانید تمرین های جدی تری برای بهبود دامنه حرکتی انجام دهید.
آیا تزریق کورتیزون به شانه یخ زده کمک میکند؟
درمان شانه یخ شده نیاز به ترکیبی از داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی، تزریق استروئید و فیزیوتراپی دارد. تزریق کورتیزون به طور مستقیم در مفصل شانه یا نزدیک به آن انجام میشود. این تزریق التهاب مفصل شانه یخ زده را کاهش میدهد.
اگر تزریق کورتیزون مؤثر نباشد چه باید کرد؟
اگر اولین تزریق درد را کاهش ندهد ممکن است پزشک دومین تزریق را چهار تا شش هفته بعد امتحان کند. اگر بعد از تزریق دوم همچنان درد ادامه داشته باشد بهتر است تزریق سوم را انجام ندهید.
اگر تزریق کوتیزون برای شانه یخ زده جواب ندهد چه اتفاقی میفتد؟
در این صورت کورتیزون به بورسا ی اطراف تاندون های روتاتورکاف تزریق میشود. اگر این تزریق هم مؤثر نباشد ممکن است نیاز به جراحی داشته باشید.
عوارض تزریق استروئید به شانه چیست؟
علاوه بر درد و ناراحتی برخی دیگر از عوارض جانبی احتمالی عبارتند از:
- قرمزی موقت صورت
- افزایش موقت درد و التهاب
- افزایش موقت قند خون
- آسیب غضروف
- از بین رفتن استخوان مجاور
- عفونت مفاصل
- آسیب عصبی
- ضعیف شدن یا پارگی تاندون
چگونه باید با درد شانه یخ زده بخوابم؟
یکی از بهترین حالت های خوابیدن در موارد ابتلا به شانه یخ زده خوابیدن به پهلو سالم با تکیه به بالش است. اگر بالش دستی ندارید میتوانید از یک بالش تخت معمولی یا بالش های کوچکتر استفاده کنید.
نتایج تزریق استروئید برای شانه یخ زده چقدر ماندگار است؟
طبق بررسی های انجام شدده درمان کپسولیت چسبنده با تزریق کورتیکواستروئید تا 12 هفته منجر به بهبود بیشتر درد و عملکرد شانه میشود. البته اثر بخشی این تزریق برای بیشتر از 12 هفته اثبات نشده است.
