فتق دیسک گردن عارضهای شایع بوده که از میانسالی بروز پیدا میکند. فرسایش، کاهش انعطاف و پارگیهای ایجاد شده در دیسک علت این عارضه خواهند بود. در اثر این مشکل، اعصاب نخاعی تحت فشار قرار گرفته و آسیب میبینند که علائمی را ایجاد خواهند کرد. درمان این عارضه به شدتِ علائم بستگی خواهد داشت. اگر درد قابل تحمل بوده و اختلالات عصبی وجود نداشته باشند، درمان ساده با فیزیوتراپی و دارو کافی خواهد بود. ولی اگر پس از چند هفته بهبودی حاصل نشده و علائم تشدید شوند انجام عمل جراحی ضروری خواهد بود.
در این مقاله به علائم، دلایل و درمانهای فتق دیسک گردن خواهیم پرداخت. توجه کنید که برای درمان فتق دیسک گردن مراجعه به یک پزشک ماهر و باتجربه ضروری خواهد بود. این کار خطرات و عوارض درمان را کم کرده و طول دورهی نقاهت شما را نیز کاهش خواهد داد.
علائم فتق دیسک گردن
حتی یک فتق کوچک میتواند درد شدیدی ایجاد کند؛ چراکه اعصاب اطراف دیسکها در فضای کوچکی قرار گرفتهاند. فتق دیسک گردن معمولاً باعث درد گردن و دست شده که شاخصهی اصلی درد رادیکولار (درد با منشأ ریشههای عصبی) خواهد بود. درد دست با فشار دیسک بر روی اعصاب گردن ایجاد شده که منجر به انتشار درد به عصب دست خواهد شد. این درد در مراحل اولیهی فشار بر روی عصب بیشترین شدت را خواهد داشت.
علاوه بر درد ممکن است بی حسی یا مور مور دست نیز وجود داشته باشد که تا نوک انگشتان انتشار پیدا میکند. همچنین ممکن است فرد دچار ضعف عضلات شود. بسته به موقعیت دیسک بیرون زده ممکن است علائم مختلفی را تجربه کنید:
دیسک C4-C5
فتق این دیسک میتواند باعث درد شانه و ضعف عضلات بالای بازو (دلتوئید) شود، ولی معمولاً باعث بی حسی و مورمور شدن نخواهد شد.
دیسک C5-C6
فتق این دیسک ممکن است باعث ضعف عضلهی دوسر و عضلات اکستنسور مچ شود. بی حسی و مورمور شدن ممکن است تا انگشت شست منتشر شوند. فتق این دیسک شایع است.
دیسک C6-C7
فتق این دیسک میتواند باعث فشار بر روی ریشهی عصبی C7 شده و در خلف و پایین دست تا نوک انگشت اشاره درد ایجاد کند. معاینات بالینی معمولاً یک کاهش رفلکس در عضلهی سه سر بازو را نشان میدهند که با عصب C7 در ارتباط است. همچنین ممکن است ضعف آرنج و مچ وجود داشته باشد. درنتیجه میتوان گفت که الگوی علائم ایجاد شده با فتق هر دیسک متفاوت است.
فتق این دیسک میتواند به شکل درد پشت شانه، که به پشت بازو، ساعد و کف دست منتشر میشود؛ خود را نشان دهد. بی حسی و مورمور شدن نیز ممکن است تا انگشت وسط منتشر شوند.
وسط کانال نخاعی
اگر فتق دیسک به طرف کانال نخاعی اتفاق بیفتد، بر روی نخاع فشار وارد خواهد شد. این مشکل به شکل اختلالات تعادل و راه رفتن و همچنین ضعف و مشکلات حسی پاها بروز پیدا میکند. آسیب به نخاع (میلوپاتی) که در ام آر آی قابل مشاهده است یکی از علائم جدیای بوده که باید در اولین فرصت به آن رسیدگی کرد. در موارد شدید و نادر ممکن است بیمار دچار فلج اندامهای تحتانی شود.
دیسکهای گردن معمولاً اندازهی بزرگی ندارند ولی حتی یک فتق کوچک میتواند ریشههای عصبی را تحت فشار قرار داده و درد ایجاد کند. این درد معمولاً در مراحل ابتدایی شدیدتر است.
علل فتق دیسک گردن
در اکثر موارد فتق دیسک گردن در اثر فرسایش طبیعی دیسک که به آن دژنراسیون می گویند اتفاق می افتد. به عبارت دیگر با گذشت سالها، دیسکهای گردن انعطاف خود را از دست داده و در خطر بیشتری برای آسیب دیدن قرار میگیرند. این مشکل از سن 20 سالگی آغاز شده و خطر بروز بیماری تا سن 45 سالگی افزایش پیدا میکند. پس از 45 سالگی این خطر به تدریج کم خواهد شد.
توجه کنید که دیسکهای گردن تحت فشار مداوم قرار داشته و با اعمال فشار نامتعارف به ساختارهای استخوانی و رباطهای گردن، عضلات این ناحیه خشک و دردناک میشوند.
پارگیهای ایجاد شده بر روی حلقهی فیبروز دور دیسک (آنولوس فیبروزوس) باعث میشوند تا مواد داخل دیسک (نوکلئوس پالپوزوس) وارد کانالهای عصبی شوند. این مواد میتوانند بر روی عصبها فشار وارد کرده و علائمی را ایجاد کنند. دیسکهای بین مهرهای مکانیسمی برای ترمیم خود ندارند به همین دلیل آسیبهای وارد شده به آنها بهبود پیدا نخواهد کرد.
آسیبهای این ناحیه یکی از مشکلاتی است که پزشکان به وفور با آنها سر و کار دارند. این آسیبها شامل اسپاسم های عضلانی، فتق دیسک و خارهای استخوانی هستند که بر روی اعصاب فشار وارد میکنند.
علت دقیق این آسیبها همیشه قابل تشخیص نبوده و معمولاً ترکیبی از عوامل مختلف خواهد بود. البته در اکثر موارد این مشکلات به دلیل عادات ناسالم و فشار بیش از حد ایجاد میشوند.
عوامل خطر فتق دیسک در ستون فقرات گردن
به یاد داشته باشید که عوامل خاصی میتوانند خطر بروز فتق دیسک گردن را افزایش دهند:
ژنتیک
برخی از افراد به صورت ژنتیکی در خطر بیشتری برای فتق دیسک گردن قرار دارند.
شغل
افرادی که شغل آنها نیازمند کار فیزیکی سنگین است در خطر بیشتری برای فتق دیسک گردن قرار دارند.
اضافه وزن
اضافه وزن و چاقی باعث فشار زیاد بر روی دیسکها به خصوص در ناحیهی گردن شده و آنها را تخریب میکنند.
تنباکو
مصرف تنباکو اکسیژنرسانی به دیسکها را کاهش داده و تخریب آنها را تسریع میکند.
حوادث
تصادفات رانندگی، ضربه یا زمین خوردن میتوانند باعث فتق دیسک گردن شوند. البته این عارضه کمتر اتفاق می افتد.
تشخیص فتق دیسک گردن
از آن جایی که علائم این عارضه بسیار متفاوتند بهترین راه برای تشخیص آن استفاده از تکنیکهای تصویربرداری مثل موارد زیر است:
اسکن MRI
بهترین تکنیک برای این کار اسکن ام آر آی بوده که فشار بر روی ریشههای عصبی در اثر فتق دیسک را نشان خواهد داد.
سی تی اسکن با میلوگرام
ممکن است سی تی اسکن همراه با میلوگرام نیز برای بیمار تجویز شود چراکه حساسیت بیشتری نسبت به ام آر آی داشته و میتواند فشار خفیفی که تشخیص آن بر روی ام آر آی دشوار است را نیز نشان دهد. این تست معمولاً در ابتدا درخواست نمیشود، چراکه نیاز به تزریق مادهی حاجب دارد. درنتیجه ابتدا از اسکن MRI استفاده خواهد شد. سی تی اسکن بدون میلوگرام کمکی به تشخیص این عارضه نکرده و درنتیجه از آن استفاده نمیشود.
نوار عضله
در برخی از موارد ممکن است نوار عضله (EMG) برای بیمار درخواست شود. در این تست تعدادی از اعصاب تحریک شده و واکنش عضلات بررسی خواهند شد. بدین ترتیب میتوان فشار بر روی اعصابی که نشان دهندهی فتق دیسک گردن است را تشخیص داد.
گزینههای درمانی برای فتق دیسک گردن
درد ناشی از فتق دیسک گردن معمولاً با استفاده از دارو قابل کنترل بوده و میتوان با کمک روشهای درمانی محافظه کارانه (بدون جراحی) آن را درمان کرد.
درمان فتق دیسک گردن ابتدا با هدف تسکین درد انجام شده و ضعف و بی حسی و احساس مورمور به تدریج از بین خواهند رفت. زمانی که درد بهبود پیدا میکند، معمولاً بازگشتی در کار نیست. ممکن است برطرف شدن علائم دیگر زمان ببرد ولی در صورتی که درد بیمار کنترل شده باشد نیازی به استفاده از روشهای درمانی تهاجمی (جراحی) نخواهیم داشت؛ چراکه عمل جراحی به بهبود سریعتر ریشهی عصبی کمکی نخواهد کرد. با این حال بیمارانی که دچار ضعف شدید در اثر فتق دیسک هستند نیازمند عمل جراحی بوده و انجام عمل میتواند موقعیت عصب برای بهبودی را فراهم کند.
درمان محافظه کارانه
معمولاً درمان به شکلی ساده با استراحت و دارو شروع میشود. داروهای ضدالتهاب مثل ایبوپروفن یا مهارکنندههای COX-2 مثل سلکوکسیب میتوانند التهاب دیسک را کاهش داده و درد را کمتر کنند. اگر درد شدید بوده و یا بیش از 2 هفته طول بکشد ممکن است داروهای قویتری مثل استروئیدهای خوراکی در نظر گرفته شوند.
در حالی که داروها میتوانند درد را تسکین دهند، اگر عارضه به صورت خود به خودی بهبود پیدا نکند گزینههای مختلفی وجود خواهند داشت:
فیزیوتراپی
تمریناتی وجود دارند که میتوانند به کاهش فشار از روی ریشههای عصبی کمک کنند.
کایروپراکتیک
درمان کایروپراکتیک به نوعی درمان دستی ملایم گفته میشود که میتواند فشار را از روی ریشههای عصبی بردارد. البته در صورت وجود هرگونه اختلال عصبی در بیمار باید این روش با احتیاط انجام شود.
تراکشن دستی
این روش برای باز کردن سوراخهای ستون فقرات (محل خروج ریشههای عصبی) انجام میشود. اگر این روش به تسکین درد بیمار کمک کند میتوان یک دستگاه تراکشن خانگی تجویز کرد. تراکشن باید در ابتدا تحت نظر فیزیوتراپیست انجام شود.
تزریق اپیدورال
در بیمارانی با درد رادیکولار مقاوم به درمانِ بدونِ جراحی، تزریق اپیدورال تحت گاید سی تی میتواند علائم را برطرف کند. در این روش ترکیبی از داروهای ضدالتهاب (کورتیزول) و مسکن (لیدوکائین) به اطراف عصب تحت فشار تزریق میشود. این روش هر چند هفته یک بار قابل تکرار بوده و نرخ موفقیت آن در تسکین درد حدود 70 درصد است.
در صورت عدم تسکین درد با دارو و فیزیوتراپی این روش در نظر گرفته میشود. تزریق اپیدورال تقریباً در 70 درصد مواقع درد را تسکین داده و در صورت کارآمد بودن میتوان این تزریق را هر دو هفته یک بار تا سقف 3 مرتبه در سال تکرار کرد.
درمان جراحی
اکثر موارد درد ناشی از فتق دیسک گردن در عرض 6 تا 12 هفته با کمک درمانهای محافظه کارانه بهبود پیدا میکنند. با این حال اگر درد در این دوره بهبود پیدا نکرده و یا بسیار شدید باشد میتوان عمل جراحی را در نظر گرفت. نرخ موفقیت عمل جراحی برای تسکین درد بازوی ناشی از فتق دیسک گردن حدود 95 تا 98 درصد خواهد بود. در صورت انجام جراحی توسط متخصص باتجربه خطر بروز عوارض ناچیز خواهد بود.
میتوان دیسک را از پشت گردن (رویکرد خلفی) یا از جلوی آن (رویکرد قدامی) خارج کرد. معمولاً جراحان رویکرد قدامی را ترجیح میدهند.
رویکرد قدامی
در صورت کلاپس شدن فضای بین مهرهای این روش بهتر خواهد بود چراکه در آن جراح میتواند فضای بین مهرهای را باز کرده و با استفاده از پیوند استخوان آن را باز نگه دارد. این کار سوراخ عبورِ ریشهی عصبی را باز کرده و فضای بیشتری به عصب داخل آن میدهد.
رویکرد خلفی
این رویکرد برای دیسکهایی که فتق آنها در کنار کانال نخاعی است ترجیح داده میشود. انجام این روش سختتر از روش قدامی بوده و نیازمند دستکاری بیشتری در ستون فقرات خواهد بود.
هر دو جراحی مذکور معمولاً با یک شب بستری در بیمارستان قابل انجام هستند.
سؤالات متداول
شایعترین محل ایجاد فتق دیسک گردن کجاست؟
شایعترین محل فتق دیسک بین مهرههای 6 و 7 گردن است. دومین محل شایع نیز بین مهرههای 5 و 6 و همچنین مهرههای 4 و 5 خواهد بود. معمولاً آقایان بیشتر دچار این عارضه میشوند.
فتق دیسک گردن تا چه خد خطرناک است؟
زمانی که یکی از دیسکهای گردن دچار فتق میشود ممکن است محتویات آن وارد کانال نخاع یا تونل ریشهی عصبی شده و آنها را تحت فشار قرار دهد. این مشکل باعث ایجاد رادیکولوپاتی گردنی به همراه علائمی مثل درد، مورمور شدن، بی حسی و ضعف در شانه، بازو و کف دست خواهد شد.
آیا دیسک فتق شده بهبود پیدا میکند؟
با گذشت زمان فتق دیسک کوچکتر شده و بهبودی کامل یا نسبی را تجربه خواهید کرد. در اکثر موارد اگر قرار باشد فتق دیسک بهبود پیدا کند، این اتفاق در عرض 6 هفته می افتد.
فتق دیسک گردن چه حسی خواهد داشت؟
فتق دیسک گردن بیشترین درد را در شانه و بازو ایجاد خواهد کرد. ممکن است این درد به هنگام سرفه، عطسه و یا انجام برخی حرکات به کف دست و حتی پاهای شما کشیده شود. این درد معمولاً به شکل تیز و سوزان توصیف میشود. ممکن است بی حسی یا احساس مورمور شدن نیز وجود داشته باشند.
در صورت ابتلا به فتق دیسک گردن چه کارهایی را نباید انجام داد؟
اگر دیسک بر روی یکی از اعصاب گردن فشار وارد کرده و علائمی مثل درد بازو و گردن، بی حسی، مورمور شدن و ضعف ایجاد کرده باشد، بهترین کار دوری از هرگونه فعالیت فیزیکی سنگین مثل دویدن، بسکتبال، فوتبال، پریدن و ورزشهای هوازی سنگین خواهد بود.
چگونه باید با فتق دیسک گردن بخوابم؟
بهترین راه خوابیدن برای افراد مبتلا به فتق دیسک گردن، خوابیدن به پشت خواهد بود. خوابیدن به پشت ستون فقرات شما را در حالت خنثی نگه داشته و فشار کمتری به اعصاب وارد خواهد شد. برای راحتی بیشتر میتوانید یک بالش کوچک یا حولهی رول شده را در زیر زانوها و گودی کمر خود قرار دهید.
بازجذب فتق دیسک گردن چقدر زمان خواهد برد؟
خبر خوب اینکه در 90 درصد موارد، درد ناشی از فتق دیسک گردن به صورت خود به خودی در عرض 6 ماه برطرف میشود.
آیا تمرینات کششی میتوانند فتق دیسک را تشدید کنند؟
این تمرینات باید با احتیاط انجام شوند. مهم است که تمرینات مناسبی را انجام دهید چراکه برخی از حرکات میتوانند فتق دیسک را بدتر کنند. قبل از شروع هرگونه روتین ورزشی بهتر است با پزشک خود مشورت کنید.
آیا استفاده از بریس گردن برای فتق دیسک لازم است؟
گردن بند طبی و بریس گردن میتوانند به طور موقتی ناراحتی ایجاد شده در اثر فتق دیسک را تسکین دهند ولی پزشکان این وسایل را به عنوان روش درمانی توصیه نمیکنند.
در صورت عدم درمان فتق دیسک چه اتفاقی خواهد افتاد؟
زمانی که دیسک فتق شده فشار زیادی بر روی یک عصب وارد میکند ممکن است عصب آسیب جدی ببیند. آسیبهای عصبی میتوانند عوارض قابل توجهی ازجمله از دست رفتن حس اندام تحتانی و حتی از دست دادن کنترل مدفوع را به دنبال داشته باشند.
آیا فتق دیسک گردن میتواند فلجی ایجاد کند؟
فتق دیسک میتواند نخاع یا ریشههای عصبی آن را تحت فشار قرار داده و در دست و پاها ضعف و بی حسی ایجاد کند. فتق دیسک شدید میتواند باعث فلج شدن شود. این عارضه بیشترین شیوع را در پایین کمر و گردن دارد.
آیا باید با گردن بند طبی خوابید؟
راهنمای عمومی برای استفاده از گردن بند طبی: گردن بند را در هر زمانی به غیر از زمان خوابیدن استفاده کنید مگر اینکه پزشک دستور دیگری به شما داده باشد. میتوانید گردن بند را برای خوابیدن و حمام کردن باز کنید. زمانی که دراز کشیدهاید یک بالش کوچک یا حولهی رول شده را در زیر گردن خود قرار دهید.
بهترین داروی مسکن برای فتق دیسک چیست؟
زمانی که درد ناشی از فتق دیسک متوسط باشد داروهای مسکن بدون نسخه میتوانند التهاب و درد را بهبود بخشند. ایبوپروفن، استامینوفن و ناپروکسن ازجمله مسکنهای رایج بدون نسخه هستند.
