نوار عصب و عضله چیست؟

عوارض نوار عصب و عضله

آیا تا به حال اسم نوار عصب و عضله به گوش شما خورده است؟ آیا می‌دانید پزشکان در چه مواردی از نوار عصب و عضله استفاده می‌کنند یا از عوارض نوار عصب و عضله اطلاع دارید؟ با ما در ادامه مطلب همراه باشید که توضیحات لازم در خصوص موارد استفاده و عوارض نوار عصب و عضله را به شما ارائه دهیم.

نوار عصب و عضله چیست؟

الکترومیوگرافی نام علمی است که متخصصین برای نوار عصب و عضله گذاشته‌اند. زمانی که عصب و عضله دچار تحریک شود، این دستگاه پاسخ داده‌شده توسط ماهیچه یا فعالیت الکتریکی که در ماهیچه به‌وجود می‌آید را اندازه‌گیری و ثبت می‌کند. برای گرفتن نوار عصب و عضله پزشکان از سوزن‌های مختلفی استفاده می‌کنند که آن‌ها را الکترود می­نامند.

این سوزن‌ها از طریق پوست به عضلات بیماران وارد شده و باعث افزایش فعالیت عضله خواهند شد. فعالیتی که  وجود دارد توسط الکترود‌ها به صورت طول موج‌های مختلف در یک ‌مانیتور به نمایش درمی‌آید. برای شنیدن بهتر صدا پزشکان ممکن است از روش‌های مختلفی مثل دستگاه‌هایی که باعث تقویت صدا می‌شوند، استفاده کنند.

این دستگاه فعالیت الکتریکی عضلات را در هنگام انقباض خفیف و شدید و همچنین در زمان استراحت ثبت می‌کند. به طور کلی عضلات در زمان استراحت نباید فعالیت الکتریکی خاصی داشته باشند، اما زمانی‌که یک جسم خارجی همانند سوزن‌های دستگاه وارد عضله می‌شود، برای مدت کوتاهی فعالیت الکتریکی در عضله قابل مشاهده است که بعد از زمان بسیار کوتاهی این فعالیت از بین خواهد رفت. مدت زمان نوار عصب و عضله بین یک الی دو ساعت است و بستگی دارد که چه تعداد از عضلات باید بررسی شوند. در ادامه بیشتر در رابطه با عوارض نوار عصب و عضله صحبت می‌شود.

 درک نحوه عملکرد نوار عصب و عضله، به درک عملکرد عضلات کمک می‌کند

مغز ما هدایت‌کننده اعصاب حرکتی ما است. نورون‌های حرکتی پالس‌های الکتریکی مختلف را از مغز به عضلات می‌فرستند. این تحریک­های الکتریکی باعث افزایش فعالیت در عضلات و در نتیجه انقباض آن‌ها خواهد شد که این انقباضات باعث ایجاد فعالیت الکتریکی در ماهیچه شده و این افزایش فعالیت توسط دستگاه ثبت خواهد شد. هر چقدر که افزایش فعالیت بیشتر باشد، درنتیجه ماهیچه سفت‌تر خواهد شد.

پزشک یا شخصی که مسئول گرفتن نوار عصب و عضله برای شما است، سوزنی کوچک همراه با سنسور‌های ثبت‌کننده وارد عضله شما می‌کند؛ زمانی که شما ماهیچه خود را منقبض می‌کنید الکترود موجود در سوزن فعالیت الکتریکی ماهیچه شما را ثبت کرده و به دستگاه و ‌مانیتور ثبت‌کننده که به وسیله‌ی سیم‌های مختلف به سوزن متصل است منتقل خواهد کرد.

سوزنی که وارد عضله شما می‌شود، مسئول ایجاد پالس الکتریکی در ماهیچه نیست و صرفاً وظیفه ثبت فعالیت ماهیچه را برعهده دارد. پزشک شما ممکن است از یک تقویت‌کننده استفاه کند که بتواند علاوه بر مشاهده امواج در ‌مانیتور، صدا را نیز بشنود. پس از پایان ثبت، پزشک با اطلاعات به دست‌آمده از امواج روی مانیتور می­تواند وضعیت و مشکلی که وجود دارد را متوجه شده و در روند درمان به شما کمک کند. برای مثال اگر عضله دچار مشکل باشد، در زمان استراحت موج غیرعادی را ثبت خواهد کرد. البته استفاده از این تکنیک، عوارضی هم دارد که در ادامه به صورت دقیق عوارض نوار عصب و عضله را بررسی می‌کنیم.

چه زمانی پزشکان برای بیماران خود از نوار عصب و عضله استفاده می‌کنند؟

اگر شما با علائم بیماری‌های عصبی یا بیماری‌های عضلانی مانند خستگی، درد در عضلات، ضعف و گزگز شدن پا‌ها و دست‌های خود به پزشک مراجعه کنید قطعاً پزشک برای بررسی دقیق‌تر و بهتر مشکل شما از نوار عصب و عضله استفاده خواهد کرد. با استفاده از نتایجی که از نوار عصب و عضله به دست می‌آید اختلال در عملکرد عصبی، مشکلات عضلانی و یا مشکلاتی که باعث اختلال در انتقال سیگنال عصبی به ماهیچه می‌شوند، قابل تشخیص است.

نوار عصب و عضله برای تشخیص چه بیماری­هایی استفاده می‌شود؟

از نوار عصب و عضله می‌توان برای تشخیص بسیاری از بیماری‌های عصبی، عضلانی، مشکلات و آسیب‌های حرکتی، آسیب‌های عصبی یا تشخیص بیماری‌هایی که باعث فرسایش عصب در طول زمان می شوند، استفاده کرد. برخی از این بیماری ها به شرح زیر هستند:

• ای ال اس
• سندرم کارپال
• آرتریت گردنی
• سندرم یا نشانگان گیلن باره
• سندرم لامبرت ایتون
• دیستروفی عضلانی
• میاستنی گراویس
• نوروپاتی محیطی
• پلی میوزیت
• اختلال عملکرد عصب رادیال
• اختلال عملکرد عصب سیاتیک

عوارض نوار عصب و عضله

یکی از کم‌خطر‌ترین روش‌ها برای ثبت فعالیت عضله استفاده از نوار عصب و عضله است. عوارض نوار عصب و عضله نادر بوده و گزارش‌های بسیار کمی از عوارض آن ثبت شده است. مشکلات ناشی از سوزش که ممکن است به علت وجود الکل روی پوست ایجاد شود باید با مزایای احتمالی آن سنجیده شود. با این حال برخی عوارض ناشی از انجام این تکنیک معرفی شده‌اند که در ادامه به بررسی آنها می‌پردازیم.

احتمال بروز عفونت

پوستی که کثیف، چرب و یا آلوده است باید قبل از انجام هر گونه آزمایشی با الکل یا با آب و صابون  شسته و تمیز شود. قرار دادن الکترود‌های سوزنی در پوست کثیف یا زخم‌های آلوده ممنوع است.

هنگام ثبت نوار عصب و عضله سوزنی باید از دستکش استفاده شود. پزشک یا دستیار باید هنگام پوشیدن دستکش،  تا حد امکان از لمس اشیا و تجهیزات خودداری کنند. دستکش‌ها باید بعد از هر بیمار، زمانی که آلوده هستند یا در صورت پاره و سوراخ شدن، تعویض شوند. پزشکان قبل از خروج از اتاق معاینه باید دستکش‌ها را درآورند. دست‌ها باید بلافاصله پس از برداشتن دستکش شسته شوند. همه این اقدامات برای جلوگیری از بروز عوارض نوار عصب و عضله انجام می‌شود.

پزشکان باید قبل از انجام نوار عصب و عضله از بیماران پرس و جو کنند که آیا آلرژی به لاتکس دارند یا خیر و باید به جایگزین‌هایی مانند دستکش وینیل دسترسی داشته باشند؛ زیرا خطر ایجاد عفونت و خونریزی وجود دارد. زمانی که پزشک می‌خواهد عضلات نزدیک به دیواره قفسه سینه را بررسی کند، ممکن است سوزن باعث ورود هوا بین قفسه سینه و شش‌ها شده و در نهایت باعث از کار افتادگی ریه در فرد شود.

دو گزارش از عفونت بافت نرم در محل‌های قرار دادن الکترود EMG سوزنی منتشر شده‌ است، یکی مربوط به استافیلوکوکوس اپیدرمیدیس و دیگری مربوط به مایکوباکتریوم فورتوتوم است. برای جلوگیری از عفونت‌های ناشی از الکترودهای سوزنی قابل استفاده، به‌طور معمول باید سوزن­ها با گلوتارآلدئید 2 درصد ضد عفونی شده و سپس با آب شسته شوند. اگر بیماری دچار عفونت شده ممکن است این عفونت با الکترودهای EMG سوزنی باشد که طبق دستورالعمل‌های فعلی بهداشت جهانی استریل نشده‌اند.

در صورت امکان باید از الکترودهای سوزنی یکبار مصرف استفاده شود. الکترودهای سوزنی قابل استفاده مجدد که آلوده هستند باید طبق دستورالعمل‌های موجود استریل شوند.

تداخل با برخی داروها و شرایط پزشکی خاص

زمانی که قصد دارید نوار عصب و عضله بگیرید، از پزشک خود بپرسید که آیا لازم است قبل از گرفتن نوار عصب و عضله، مصرف هر گونه داروی تجویزی یا بدون نسخه را متوقف کنید. اگر دارو‌های خاصی مصرف می‌کنید، باید به­طور خاص بپرسید که آیا این دارو باید برای معاینه قطع شود یا خیر.

متخصص مغز و اعصاب که نوار عصب و عضله را برای شما ثبت می‌کند باید بداند که آیا شرایط پزشکی خاصی دارید یا خیر. اگر یک ضربان­ساز­های مصنوعی برای قلب خود استفاده می‌کنید یا وسایل پزشکی و الکتریکی دیگری در بدن خود دارید، حتماً به پزشک خود اعلام کنید. اگر از دارو‌هایی که باعث رقیق شدن خون می‌شوند، استفاده می‌کنید یا مبتلا به کم‌خونی شدید هستید حتماً به متخصص و سایر پرسنل آزمایشگاه اطلاع دهید؛ زیرا ممکن است شرایط فوق، باعث بروز عوارض نوار عصب و عضله برای شما شود.

تجمع غیرطبیعی لنف در اندام به دلیل وارد شدن سوزن

تجمع غیرطبیعی لنف در یک اندام، بدن یا صورت ممکن است دردسر ساز شود. معمولاً غدد لنفاوی در تومور‌های پیشرفته که جریان لنفاوی را مختل می‌کنند، دیده شده و باعث ایجاد مشکلاتی در نوار عصب و عضله می‌شوند. ترشح غیرطبیعی لنف همچنین می‌تواند ناشی از تعدادی اختلالات دیگر مانند بیماری‌های مادرزادی لنفوم، اختلالات روماتولوژیک و حتی چاقی باشد.

ترشح غدد لنفاوی  و وارد کردن سوزن به محل آن‌ها ممکن است جریان لنفاوی را مختل کند و خطر آسیب‌دیدگی را افزایش دهد. با وجود خطرات احتمالی، تا کنون هیچ گزارشی از عفونت یا سایر عوارض نوار عصب و عضله در محل غدد لنفاوی منتشر نشده است. با این حال، با توجه به خطر بیماران مبتلا به ترشح غیرطبیعی غدد لنفاوی، متخصصین معتقد هستند که برای جلوگیری از عوارض باید در انجام معاینات سوزنی در اطراف این غدد احتیاط کرد.

بروز عفونت در مفاصل دارای پروتز

مفاصل دارای پروتز ممکن است بعد از عمل به­دلیل گسترش باکتری‌ها عفونی شوند. باکتری‌ها ممکن است از طریق عفونت‌ محل جراحی، سایر بافت‌های غیرمجاور یا به­دنبال درمان‌هایی از جمله  دندانپزشکی و بررسی وضعیت گوارشی مانند آندوسکوپی وارد سیستم گردش خون شوند. خطر عفونت مفصل مصنوعی در چند ماه اول پس از عمل به­سرعت کاهش می‌یابد. در طول ۲ سال اول پس از عمل هیچ گزارش منتشر شد‌ه­ای از عوارض نوار عصب و عضله سوزنی در بیماران مبتلا به مفاصل مصنوعی وجود ندارد. بر اساس تحقیقات منتشر شده فعلی، نظر این است که در بیمارانی که مفاصل مصنوعی دارند، بهتر است از الکترود‌های سوزنی اتوکلاو شده استفاده شود.

احساس درد

یکی از بیماران با تشخیص اولیه سندرم تونل کارپول برای گرفتن نوار عصب و عضله به متخصص مربوطه ارجاع داده شد. این بیمار وضعیت خود را بعد از نوار عصب و عضله به شرح زیر بیان کرد.

بیش از یک ماه از انجام آزمایش EMG می‌گذرد و‌ فهمیدم جای سوزنی که متخصص مغز و اعصاب در اطراف گوشم وارد کرد، درد می‌کند. همچنین متوجه شدم که پا‌هایم بعد از انجام آزمایش شروع به درد کرده  و علائم دیگری نیز دارم. واقع دو روز بعد از اینکه آزمایش دادم، پای چپم درد گرفت و بعداً پای راستم نیز شروع به درد گرفتن کرد. اوایل در پا‌هایم گزگز شدیدی داشتم و هر از گاهی درد شدیدی نیز داشتم. شوهرم صدای کشیدگی عضلاتم را شنید، بنابراین به من گفت که زیاد ورزش نکنم و من ورزش کردن را متوقف کردم. این روز‌ها نمی‌توانم به طور معمولی راه بروم، زیرا برخی از تاندون‌ها یا چیزی در پشت و خارج از زانو‌هایم در طول روز چندین بار کشیده می‌شود و همچنین این سوزش عجیب را در مچ پا دارم. وقتی راه می‌روم احساس می‌کنم صد‌ها سوزن به سختی تمام پا‌هایم را لمس می‌کنند که بسیار آزاردهنده است. به غیر از پا‌ها، علائم مشابهی را در دستانم احساس می‌کنم و شست راستم هنوز بی‌حس است و گاهی اوقات درد شدیدی احساس می‌کنم. در واقع بیش از دو ماه از احساس بی‌حسی انگشت شست راست من می‌گذرد و همچنین علائم بسیار شدید­تر شده به خصوص زمانی که من دوش می‌گیرم. همچنین بعد از دوش گرفتن علائم بیش­تر ظاهر می‌شوند معمولاً وقتی دوش آب گرم می‌گیرم پا‌هایم گزگز بیش­تری می‌کنند.

وقتی در آزمایشی از سوزن استفاده می‌شود، بیمار باید بداند که وجود درد بسیار محتمل است. یکی از عوارض نوار عصب و عضله احساس درد است؛ زیرا این روش شامل استفاده از سوزن می‌شود. ممکن است در طول آزمایش کمی درد یا گرفتگی احساس کنید و حتی ممکن است در حین آزمایش، احساس گزگز شدیدی داشته‌ باشید که همانند یک شوک الکتریکی خفیف است. سطح درد بستگی به بیماری زمینه‌ای دارد که تحت درمان قرار می‌گیرد. مثلاً ممکن است ۱/۱۰ باشد. پس اگر مانند بیماری که شرح­حالش را بررسی کردیم هنوز احساس درد دارید، بهتر است مجددا با پزشک خود مشورت کنید.

یکی از بیمارانی که نوار عصب و عضله انجام داده است درد ناشی از آن را این چنین بیان کرده است. (اولین EMG  هیچ دردی ایجاد نکرد. سوزن‌ها را به‌سختی حس می‌کردم EMG دوم در ابتدا درد نداشت، اما چند سوزن آخری دردناک بود. درد نسبتاً بد، ناگهانی و شدید، اما فقط یک یا دو ثانیه طول می‌کشد. حتی با آن چند سوزن دردناک آخر، برای من این آزمایش چندان درناک نبود).

سایر عوارض

به‌طور خلاصه، تحقیقات زیادی در مورد افزایش ایمنی سوزن­های مورد استفاده در این تکنیک در حال انجام است. در بیمارانی که از داروهای ضد انعقاد، از جمله داروهای ضد انعقاد خوراکی جدید استفاده می‌کنند، خطر  قطع دارو برای گرفتن نوار عصب و عضله از خطر معاینه سوزنی بیشتر است. در چنین شرایطی، سوزن باید با احتیاط بیشتری وارد شود و عاقلانه است که ابتدا به عضلات کوچک و سطحی که به‌راحتی قابلیت بهبود دارند وارد شود. به این ترتیب خطر بروز عوارض نوار عصب و عضله کاهش می‌یابد.

بر اساس تحقیقات، اگر ارزیابی عصب جمجمه‌ای انجام شود و عضلات پا و نخاعی مورد بررسی قرار گیرند پزشک باید احتیاط لازم را به عمل آورد. علاوه بر این، عضلاتی که به‌طور بالقوه می‌توانند منجر به خطر سندرم کمپارتمان شوند مانند تیبیالیس خلفی، فلکسور پولیسیس لونگوس، ترجیحاً در این بیماران خاص اجتناب شود.

ممکن است تا چند روز پس از آزمایش، عضلات شما دردناک یا حساس باشد. درد عضلانی معمولاً شدید نیست و باید در کمتر از یک الی دو هفته بهبود یابد. همچنین ممکن است در جایی که سوزن‌ها وارد پوست شما شده، مقداری کبودی یا خون­مردگی مشاهده کنید.

نتیجه­ گیری

به طور کلی نسبت به سایر تکنولوژی­­های پیشرفته در عرصه پزشکی عوارض نوار عصب و عضله بسیار کم و نادر است. به علت استفاده از سوزن و شوک الکتریکی خفیف خستگی عضلانی، خون­ریزی، درد وکبودی در محل وارد شدن سوزن به طور معمول دیده می‌شود، اما با استراحت به سرعت بهبود می­­یابد.