هایپرهیدروز، تعریق بیش از حد نقاط مختلف بدن است که معمولاً ارتباطی با گرما یا فعالیت بدنی ندارد. افراد بسیاری دچار تعریق شدید کف دست و پا می‌شوند و این مشکل گاهی به قدری شدید است که زندگی آن‌ها را مختل می‌کند. هایپرهیدروز ممکن است دلایل ژنتیکی داشته باشد یا ناشی از اختلالات زمینه‌ای و عوارض داروها باشد. خبر خوب این است که درمان‌های متعددی مانند تزریق بوتاکس و استفاده از دستگاه RF برای رفع تعریق کف دست و کف پا وجود دارد. در کلینیک درد نفس درمان تعریق کف دست و پا، با استفاده از دستگاه RF که یک روش مؤثر، نوین و اختصاصی درمان این عارضه است، انجام می‌شود.
علت تعریق کف دست و کف پا یا هایپرهیدروز چیست؟
علت تعریق بدن در حالت عادی، تنظیم دمای بدن و جلوگیری از گرمازدگی است. مغز در مواجهه با گرما یا استرس، سیگنال‌هایی را در امتداد اعصاب غدد تعریق پوست می‌فرستد تا عرق را ترشح کنند. عرق ترشح‌شده از مایع به گاز تبدیل شده و از روی پوست تبخیر می‌شود و در نتیجه دمای بدن کاهش پیدا می‌کند.
هایپرهیدروز یا تعریق بیش از حد کف دست و کف پا، فعالیت خارج از کنترل سیستم عصبی سمپاتیک است که موجب باریک شدن عروق و تحریک بیش از اندازه غدد تعریق می‌شود. سیستم عصبی سمپاتیک در واقع سیستم عصبی خودمختار بدن است که عملکردهایی مثل ضربان قلب، فشار خون، هاضمه، ادرار، تعریق و… را کنترل می‌کند. باریک شدن عروق موجب می‌شود که جریان خون در دست‌ها و پاها محدود شده و کف دست و کف پا سرد و نمناک شوند.
به طور کلی هایپرهیدروز بر اساس علت به دو دسته کلی تقسیم می‌شود: هایپرهیدروز اولیه و هایپرهیدروز ثانویه.
هایپرهیدروز اولیه
هایپرهیدروز اولیه زمانی رخ می‌دهد که تعریق بیش از حد کف دست و پا دلیل مشخصی نداشته باشد. این عارضه معمولاً قبل از ۲۵ سالگی دیده می‌شود و علائم آن به‌صورت موضعی‌تر در اندام‌هایی مانند دست یا پا ظاهر می‌شوند. علت هایپرهیدروز اولیه با وجود تحقیقات متعدد هنوز به درستی مشخص نیست اما به نظر می‌رسد که عوامل ژنتیکی در تحریک بیش از حد اعصاب سمپاتیک نقش دارند. وجود سابقه خانوادگی بروز این عارضه و ادامه‌دار بودن تعریق کف دست و پا، بیشتر از شش ماه، احتمال وجود هایپرهیدروز اولیه را بالاتر می‌برد. هایپرهیدروز اولیه شایع‌ترین دلیل تعریق کف دست‌ها و کف پاها است.
هایپرهیدروز ثانویه
هایپرهیدروز ثانویه معمولاً به دلیل اثرات جانبی داروها یا عارضه‌های زمینه‌ای به خصوص اختلالات عصبی بروز می‌کند. علاوه بر این، تقریباً هر نوع بیماری که با تب همراه باشد مثل بیماری سل یا سپسیس (عفونت خون) می‌تواند عامل بروز هایپرهیدروز ثانویه باشد. علائم هایپرهیدروز ثانویه در زنان یائسه و افرادی که به مصرف الکل اعتیاد دارند نیز دیده می‌شود. از علامت‌های هایپرهیدروز ثانویه، تعریق به هنگام خواب است. در تشخیص هایپرهیدروز ثانویه باید به این نکته توجه داشته باشیم که تعریق ناشی از عارضه‌ها و بیماری‌ها، نه فقط در کف دست و کف پا بلکه بیشتر در سرتاسر بدن رخ می‌دهد. در ادامه وضعیت‌هایی که می‌توانند باعث هایپرهیدروز ثانویه شوند را می‌توانید مشاهده کنید:
دیابت
افراد مبتلا به دیابت ممکن است الگوهای نامنظمی را در تعریق تجربه کنند. افزایش یا کاهش تعریق، تعریق شبانه یا تعریق در هنگام غذا خوردن از جمله این موارد است. به ویژه در دیابت نوع ۲ یکی از اختلالات شایع آن، نوروپاتی است. نوروپاتی به معنای آسیب‌های عصبی از جمله عصب‌های مسئول تعریق بدن است. در واقع، عصب‌های تولید عرق به دلیل سطح بالای گلوکز در خون دچار اختلال شده و دائماً فعالیت می‌کنند که این امر باعث تعریق زیاد به خصوص در کف دست و کف پا می‌شود (منبع).
پرکاری تیروئید
در پرکاری تیروئید، غده تیروئید بیش از حد هورمون تیروکسین (Thyroxine) تولید می‌کند که باعث افزایش متابولیسم می‌شود. در نتیجه بسیاری از عملکردهای متابولیک بدن دچار اختلال می‌شوند که علائمی مثل افزایش ضربان قلب، کاهش وزن، حساسیت به گرما و تعریق زیاد را به دنبال دارد. با این حال، باید توجه داشت که در پرکاری تیروئید تعریق علاوه بر کف دست و پا، در نقاط دیگر بدن مثل صورت، گردن و زیر بغل نیز تعریق افزایش پیدا می‌کند و تعریق شبانه نیز به دلیل اختلال در تنظیم دمای بدن دیده می‌شود.
یائسگی
تعریق کف دست و کف پا از اولین و شایع‌ترین علائم یائسگی در زنان است. علت هایپرهیدروز ثانویه در یائسگی هنوز ناشناخته است اما پزشکان فکر می‌کنند که دلیل آن کاهش سطح استروژن در بدن است (منبع). با توقف دوره قاعدگی کاهش چشمگیری در سطح استروژن اتفاق می‌افتد که سیستم تنظیم دمای بدن را از تعادل خارج می‌کند و حتی تغییرات جزئی دما باعث افزایش گرمای بدن می‌شود. برخی تحقیقات هم دلیل هایپرهیدروز دوران یائسگی را گشاد شدن عروق و گرگرفتگی به دلیل افزایش حساسیت پوستی و همچنین عدم تعادل در سطح هورمون اشتها و همچنین کاهش قند خون می‌دانند.
بارداری
در دوران بارداری دمای بدن اندکی افزایش می‌یابد که علامت طبیعی رشد جنین است. گرمای زیاد می‌تواند برای جنین خطرناک باشد، در نتیجه بدن به وسیله تعریق سعی می‌کند دمای بدن را کاهش دهد. بعلاوه، سیستم تنظیم دمای بدن یا همان هیپوتالاموس مغز، ممکن است به دلیل تغییرات هورمونی دچار اختلال شود و سیگنال‌های نادرستی را به غدد تعریق ارسال کند. به دنبالِ این فرآیند، تعریق بیش از حد در اندام‌ها اتفاق می‌افتد.
افت قند خون (هیپوگلیسمی)
در مواردی تعریق کف دست و کف پا، چند ساعت پس از صرف غذا اتفاق می‌افتد و با علائمی مانند گرسنگی، ضعف، لرزش یا سبکی سر همراه است. این وضعیت می‌تواند ناشی از افت قند خون یا هیپوگلیسمی (Hypoglycemia) باشد. هیپوگلیسمی معمولاً در افراد مبتلا به دیابت که انسولین مصرف می‌کنند دیده می‌شود اما در افراد غیردیابتی نیز رخ می‌دهد. افت قند خون به دو دلیل ممکن است باعث افزایش تعریق شود: اول فعال کردن سیستم عصبی خودمختار که مسئول تعریق است و دوم ترشح هورمون آدرنالین که باعث تعریق می‌شود (منبع).
عوارض جانبی داروها
تعریق ناشی از مصرف دارو، یکی از شایع‌ترین علت‌های بروز هایپرهیدروز ثانویه است. داروها با اثرگذاری روی بخش‌های مختلف سیستم عصبی، سیگنال‌های مربوط به غدد تعریق را دچار اختلال می‌کنند و در نتیجه این غدد بیشتر از آنچه که مورد نیاز است تعریق می‌کنند. بخش‌هایی که تحت تأثیر داروها دچار اختلال می‌شوند عبارت‌اند از:
- هیپوتالاموس مغز که دمای بدن را تنظیم می‌کند
- مراکز تنظیم حرارت در ستون فقرات
- گره‌های سمپاتیک غدد تعریق (گره‌های عصبی که تعدادی عصب به آن‌ها وارد شده و بعد از یکی شدن شاخه عصبی جدیدی خارج می‌شود)
- محل اتصال غدد تعریق با بافت عصبی-عضلانی
برخی از داروهایی که منجر به تعریق کف دست و کف پا می‌شوند عبارت‌اند از:
- داروهای درمان اختلالاتی مثل پارکینسون (آگونیست‌های دوپامین)
- داروهای ضدافسردگی (مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین یا SSRI)
- انسولین
سوء مصرف الکل
تعریق کف دست یا کف پا در افرادی که اعتیاد به الکل دارند نیز دیده می‌شود. الکل می‌تواند سیستم عصبی سمپاتیک را تحریک کند. سیستم عصبی سمپاتیک مسئول واکنش بدن به شرایط ترس یا استرس است که معمولاً از طریق ترشح هورمون آدرنالین عمل می‌کند.
پارکینسون
در بیماری پارکینسون سلول‌های عصبی مغز به تدریج تحلیل می‌روند و می‌میرند که باعث بروز اختلال در عملکردهای غیرارادی بدن مثل کنترل عضلات، تنظیم دمای بدن، هضم غذا و فشار خون می‌شود. تعریق بیش از حد می‌تواند یکی از علائم اولیه بیماری پارکینسون باشد. از دیگر علائم بیماری پارکینسون، لرزش، سفتی عضلات، حرکات آهسته یا ناپایدار و مشکل در حفظ تعادل است.
آکرومگالی
آکرومگالی (Acromegaly) عارضه‌ای ناشی از ترشح بیش از حد هورمون رشد در غده هیپوفیز است که به بزرگ شدن غیرطبیعی صورت، دست‌ها و پاها منجر می‌شود. در آکرومگالی به دلیل اثر ترشح بیش از حد هورمون رشد و فاکتور رشد شبه انسولین (IGF-1) روی سلول‌های پوستی صورت، دست‌ها و پاها، پف‌کردگی و تورم رخ می‌دهد. از ویژگی‌های همراه با این ناهنجاری می‌توان به پوست چرب با منافذ بزرگ، رویش بیش از حد موهای بدن یا هایپرتریکوزیس (سندرم گرگینه)، پسوریازیس و تعریق زیاد اشاره کرد.
عفونت باکتریایی
در موارد نادر تعریق کف دست و کف پا می‌تواند ناشی از یک عفونت باکتریایی مانند سل یا سپسیس (Sepsis) باشد. سل، عفونت ریه است که با علائمی مانند سرفه طولانی مدت، سرفه خونی و درد قفسه سینه همراه است. سپسیس نیز واکنش شدید سیستم ایمنی بدن به عفونت است که می‌تواند موجب آسیب به عضلات و اندام‌ها شود و علائم آن تنگی نفس، ضربان قلب سریع، تب و سرگیجه هستند.
علت افزایش تعریق در عفونت‌های باکتریایی این است که دمای بدن در زمان مبارزه با عفونت افزایش می‌یابد و این افزایش دما با تب و لرز همراه است. با کنترل عفونت، بدن سعی می‌کند از طریق تعریق، خود را خنک کند و به دمای طبیعی برگردد.
فئوکروموسیتوم
فئوکروموسیتوم (Pheochromocytoma) نوعی تومور است که در غدد فوق کلیوی رشد می‌کند و اغلب خوش‌خیم است. غدد فوق کلیوی هورمون آدرنالین ترشح می‌کنند که به کنترل فعالیت‌های کلیدی بدن مثل فشار خون کمک می‌کند. در فئوکورموسیتوم، تومور اختلالاتی در ترشح هورمون ایجاد می‌کند که می‌تواند علائمی مثل فشار خون بالا، سردرد، تعریق کف دست و کف پا و حملات پانیک را به همراه داشته باشد. تعریق در فئوکروموسیتوم، به دلیل تب نیست بلکه به دلیل افزایش تولید گرمای ناشی از ترشح بیش از حد هورمون‌های آدرنالین است.
لنفوم یا سرطان غدد لنفاوی
چه زمانی به پزشک مراجعه کنم؟
هایپرهیدروز اولیه اختلال خطرناکی نیست اما ممکن است به حدی آزار دهنده باشد که زندگی روزمره فرد را مختل کند. در این صورت بهتر است برای درمان تعریق به پزشک مراجعه کرد. اگر تعریق علاوه بر کف دست و کف پا در سرتاسر بدن نیز وجود داشته باشد یا با تعریق شبانه همراه باشد احتمال هایپرهیدروز ثانویه وجود دارد. هایپرهیدروز ثانویه به دلیل اینکه می‌تواند نشانه ابتلا به یک بیماری یا اختلال زمینه‌ای دارد می‌تواند خطرناک باشد و باید هر چه زودتر برای تشخیص و درمان علت آن به پزشک مراجعه کرد.
مراحل تشخیص علت هایپرهیدروز یا تعریق کف دست و کف پا
تشخیص علت تعریق کف دست و کف پا نیازمند معاینات بالینی کامل و مرحله به مرحله است که در زیر می‌توانید این مراحل را مشاهده کنید:
شرح حال بیمار
تشخیص هایپروهیدروز ثانویه به دلیل مشخص بودن علت‌هایی که ممکن است باعث بروز این عارضه شوند، آسان‌تر از هایپرهیدروز اولیه است. به همین دلیل پس از مراجعه به پزشک، ابتدا باید احتمال وجود هایپرهیدروز ثانویه رد شود. معمولاً سوابق بیمار برای تشخیص اولیه یا ثانویه بودن هایپرهیدروز کافی است. شرح حال بیمار باید به سوالاتی در خصوص الگوی تعریق، سن شروع تعریق، دلایلی که باعث شروع تعریق می‌شوند، مدت زمان تعریق، دفعات تکرار، شدت، نواحی تحت تأثیر، احتمال تعریق شبانه، سوابق خانوادگی و هر نوع علائمی که به هایپرهیدروز ثانویه اشاره دارند مانند کاهش وزن، تب، ورم غدد لنفاوی و … پاسخ دهد. پس از شرح حال و بررسی علائم، ممکن است نیاز به انجام تست‌های آزمایشگاهی باشد. در صورتی که بررسی علائم و آزمایش‌ها هایپرهیدروز ثانویه را ثابت نکنند، پزشک از هایپرهیدروز اولیه مطمئن می‌شود.
معیارهای تشخیص هایپرهیدروز اولیه
معیارهای تشخیص هایپرهیدروز اولیه عبارت‌اند از:
- ادامه‌دار بودن تعریق کف دست یا کف پا بیش از ۶ ماه
- تعریق در هر دو طرف بدن یعنی هر دو دست و هر دو پا
- کاهش تعریق در شب یا عدم تعریق شبانه
- دوره‌های تعریق دست کم ۷ روزه
- سن کمتر از ۲۵ سال
- وجود سابقه خانوادگی تعریق کف دست و پا
- مختل شدن فعالیت‌های روزمره زندگی به دلیل تعریق زیاد
معیارهای تشخیص هایپرهیدروز ثانویه
وجود علائمی مثل تعریق نامتقارن (در یک طرف بدن)، تعریق عمومی (در سرتاسر بدن)، تعریق شبانه، شروع تعریق بعد از ۲۵ سالگی و وجود سوابقی از بیماری‌های زمینه‌ای در خود یا افراد خانواده، احتمال وجود هایپرهیدروز ثانویه را افزایش می‌دهد که در این صورت انجام تست‌های آزمایشگاهی برای تشخیص علت ضروری است.
ارزیابی شدت تعریق
پزشک با معاینه کف دست و کف پا شدت تعریق را ارزیابی می‌کند. تعیین شدت تعریق می‌تواند به تصمیم‌گیری در مورد گزینه‌های درمان کمک کند. تست‌های کمی و کیفی متعددی برای تعیین شدت تعریق کف دست و کف پا وجود دارند که در ادامه آن‌ها را مشاهده خواهید کرد:
ارزیابی کمّی شدت تعریق
برای ارزیابی کمّی شدت تعریق، آزمایشاتی روی کف دست یا کف پا انجام می‌شود. نتایج این آزمایشات می‌تواند به مشخص‌کردن گزینه درمانی مناسب و جمع‌آوری اطلاعات برای تحقیقات بالینی کمک کند. رایج‌ترین انواع این ارزیابی‌ها آزمایش ید-نشاسته و تست کاغذ هستند:
- آزمایش ید-نشاسته: در این آزمایش، محلول ید روی کف دست یا پا ریخته شده و بعد از خشک شدن روی آن نشاسته پاشیده می‌شود. در صورت وجود تعریق زیاد، محلول ید-نشاسته به رنگ آبی تیره درمی‌آید.
- تست کاغذ: پزشک نوع خاصی از کاغذ را روی کف دست یا پا قرار می‌دهد تا عرق را جذب کند. سپس کاغذ را وزن می‌کند تا میزان تعریق ارزیابی شود.
ارزیابی کیفی شدت تعریق
در این ارزیابی، از بیمار خواسته می‌شود تا سطح تأثیرگذاری تعریق کف دست و کف پا روی کیفیت زندگی روزمره‌اش را مشخص کند. از این نظر ۴ سطح برای تعیین شدت تعریق وجود دارد که سطح ۳ و ۴ نشان از تعریق شدید، سطح ۲ نشان از تعریق متوسط و سطح ۱ نشان از تعریق کم دارد (منبع).
- سطح ۱: تعریق قابل توجه نیست و فعالیت‌های روزمره را مختل نمی‌کند.
- سطح ۲: تعریق قابل تحمل است اما گاهی فعالیت‌های روزمره را مختل می‌کند.
- سطح ۳: تعریق به سختی قابل تحمل است و اغلب فعالیت‌های روزمره را مختل می‌کند.
- سطح ۴: تعریق غیرقابل‌تحمل است و فعالیت‌های روزمره را به طور کامل مختل می‌کند.
درمان هایپدرهیدروز یا تعریق کف دست و کف پا
در حال حاضر گزینه‌های درمانی متعددی برای هایپرهیدروز وجود دارد که بسته به شدت تعریق می‌توان از آن‌ها کمک گرفت. در صورت تشخیص هایپرهیدروز ثانویه، ابتدا باید درمان اختلال زمینه‌ای یا قطع داروی مشکوک به افزایش تعریق بدن باید صورت گیرد.
تزریق بوتاکس
تزریق بوتاکس روش دیگری برای درمان تعریق کف دست و کف پا است. در این روش بوتاکس یا سم بوتولینوم تزریق شده، مانع از آزاد شدن استیل‌کولین (Acetylcholine) می‌شود که یک انتقال دهنده عصبی و مسئول تحریک غدد تعریق است. با تزریق بوتاکس علائم به مدت ۳ ماه رفع می‌شوند و پس از آن نیاز به تزریق مجدد است. نقطه ضعف این روش درد در محل تزریق، بی‌حسی و ضعف موقتی دست پس از تزریق در برخی موارد است. بعلاوه، با توجه با اینکه اثر بوتاکس معمولاً بعد از ۳ ماه از بین رفته و نیاز به تکرار تزریق دارد، هزینه درمان تعریق کف دست و پا با این روش در بلندمدت بسیار بالا می‌رود.
دستگاه آر اف (RF)
استفاده از دستگاه آر اف (RF)، روش نسبتاً جدیدی در درمان تعریق کف دست و پا محسوب می‌شود. درمان با دستگاه RF یک روش درمانی با تهاجم پایین است که به‌صورت سرپایی و از طریق بی‌حسی موضعی انجام می‌شود. در این روش عصب‌های عامل تعریق در امتداد اعصاب ناحیه مهره‌های T2 و T3 ستون فقرات (برای درمان تعریق کف دست) و مهره‌های L2، L3 و L4 (برای درمان تعریق کف پا)، به کمک دستگاه فلوروسکوپی مشخص و سپس با دستگاه RF، امواج رادیوفرکانس به محل عصب ارسال می‌شود و به همین شکل تعریق بیش از حد درمان می‌شود.
بر اساس مطالعات انجام شده بیماران مبتلا به تعریق کف دست که از طریق دستگاه آر اف درمان شده و دو سال از درمان آن‌ها می‌گذرد، نتایج مثبتی در بهبود کیفیت زندگی خود نشان داده‌اند و نرخ هایپرهیدروز بسیار پایینی گزارش کرده‌اند. به علاوه، در ۸۳ درصد بیماران، میزان رضایت بسیار بالایی از این روش درمانی وجود دارد (منبع).
در حال حاضر به دلیل وجود تحریم‌ها و هزینه بالای این دستگاه‌ها، تعداد بسیار کمی دستگاه رادیوفرکانس در ایران موجود است. کلینیک درد نفس از معدود مراکز مجهز به این دستگاه در ایران است که تعریق کف دست و کف پا را با این روش درمان می‌کند.
یونتوفورزیس
یونتوفورزیس (Iontophoresis) فرایندی است که طی آن محل تعریق (کف دست یا کف پا) در محلول یونیزه شده با جریان الکتریکی با ولتاژ پایین قرار می‌گیرد. تغییرات یونی روی غدد عرق موقتاً مانع از تعریق می‌شود و علائم را حدود ۴ هفته کاهش می‌دهد. مزیت استفاده از این روش این است که عوارض جانبی ندارد و حتی می‌توان در خانه آن را انجام داد. نقطه ضعف یونتوفورزیس، در میزان تأثیرگذاری و تعداد دفعات درمان است که باید حداقل ۴ روز در هفته، و هر بار به مدت ۳۰ الی ۴۰ دقیقه انجام شود تا مؤثر واقع شود. بعد از درمان اولیه نیز باید دست کم ماهی یک بار این روش تکرار شود تا اثرات آن باقی بماند.
مایکروویو ترمولیز
روش مایکروویو ترمولیز (Microwave Thermolysis) از پرتوهای دقیق انرژی مایکروویو برای از کار انداختن دائمی غدد تعریق استفاده می‌کند. حین انجام فرایند مایکروویو ترمولیز، پوست خنک می‌شود تا فقط به ناحیه غدد تعریق گرما وارد شود. طول درمان حدود ۴۰ تا ۶۰ دقیقه است و معمولاً به دو جلسه درمان نیاز است. تحقیقات نشان داده است که استفاده از این روش برای درمان هایپرهیدروز، می‌تواند به مقدار قابل قبولی تعریق را پس از درمان کاهش دهد (منبع). از عوارض جانبی این روش می‌توان به بروز تورم در ناحیه درمان اشاره کرد.
جراحی
جراحی آندوسکوپی سمپاتکتومی توراسیک (Endoscopic Thoracic Sympathectomy) یکی از روش‌های درمان تعریق کف دست و کف پا است. در این روش جراح برش‌های کوچکی در نزدیکی ناحیه تعریق ایجاد کرده و دوربینی را از طریق یک شکاف کوچک وارد بدن می‌کند، سپس زنجیره عصب‌های سمپاتیک کنترل کننده تعریق را قطع یا مسدود می‌کند. با مسدود شدن عصب، هایپرهیدروز اغلب به صورت دائمی رفع می‌شود.
با این حال، با وجود روش‌های ایمن‌تری مثل استفاده از دستگاه RF و تزریق بوتاکس، جراحی رفع تعریق کف دست و پا اغلب آخرین راه‌حل درمان است و اکثر پزشکان به دلیل عوارض جانبی جدی، این روش را توصیه نمی‌کنند. انجام این جراحی در بسیاری از کشورها از جمله کشور مبدأ آن یعنی سوئد از سال 2003 ممنوع شده است (منبع). از جمله عوارض جانبی این جراحی عبارت‌اند از:
- هایپرهیدروز جبرانی (تعریق بیشتر در سایر نواحی بدن برای جبران تعریق از دست رفته در ناحیه درمان)
- تجمع هوا در قفسه سینه به دلیل سوراخ یا پاره شدن ریه (پنوموتوراکس)
- درد مزمن عضلانی
- سندرم هورنر (کاهش اندازه مردمک چشم و افتادگی پلک به دلیل آسیب عصب‌های منتهی به صورت و چشم)
- درد عصبی در پشت کمر و بین تیغه‌های کتف
- آسیب به عصب شبکه بازویی
- ضعف یا فلج اندام فوقانی به دلیل آسیب به اعصاب نخاعی
- کاهش ضربان قلب
- خشکی پوست صورت
مقایسه روش‌های درمان هایپرهیدروز یا تعریق کف دست و کف پا
جدول زیر نرخ موفقیت، ماندگاری، میزان تهاجم و سطح هایپرهیدروز مورد درمان در روش‌های درمانی مختلف تعریق کف دست و کف پا را باهم مقایسه می‌کند:
| روش درمان | نرخ موفقیت | ماندگاری | میزان تهاجم | درجه درمان |
|---|---|---|---|---|
| بوتاکس | خوب | ۳ ماه | نیمه تهاجمی | سطح 2 و 3 |
| دستگاه RF | عالی | طولانی | نیمه تهاجمی، انجام در کلینیک درد توسط فوق‌تخصص درد | سطح 3 و 4 |
| یونتوفورزیس | متوسط | 1 تا 4 هفته | غیر تهاجمی | سطح 2 |
| مایکروویو ترمولیز | نسبتاً خوب | متغیر | غیرتهاجمی | سطح 3 و 4 |
| جراحی | خوب – عوارض جانبی | نسبتاً دائمی | تهاجمی، انجام توسط جراح در بیمارستان | سطح 3 و 4 |
خلاصه درمان اساسی تعریق کف دست و کف پا در کلینیک درد نفس
در کلینیک درد نفس، درمان تخصصی هایپرهیدروز یا تعریق کف دست و کف پا توسط فوق‌تخصص درد و با استفاده از دستگاه RF انجام می‌شود. مراحل درمان به شرح زیر است:
- روش درمان به این صورت است که ابتدا مراجعه‌کننده به اتاق عمل سرپایی موجود در کلینیک ارجاع داده می‌شود.
- سپس محل مورد نظر ضدعفونی و شست‌وشو داده می‌شود.
- با استفاده از فلوروسکوپ یا اشعه ایکس، محل عصب‌های مربوط به تعریق فراوان توسط متخصص درد شناسایی می‌شود.
- سپس سوزن‌های مخصوصی به نام سوزن‌های RF یا رادیوفرکانس، تحت هدایت دستگاه فلوروسکوپ از طریق پوست و صرفاً با بی‌حسی موضعی (بدون بیهوشی و جراحی باز)، به محل عصب‌های مورد نظر که باعث تعریق شده‌اند، هدایت می‌شوند. این عصب‌ها شامل زنجیره عصب‌های اتونوم مهره‌های T2 و T3 (برای تعریق کف دست) و مهره‌های L2، L3 و L4 (برای تعریق کف پا) می‌شوند.
- در مرحله بعد با استفاده از امواج رادیوفرکانس یا امواج صوتی، حرارت بی‌خطری با سوزن‌های مخصوص به محل عصب‌های مورد نظر هدایت می‌شوند. حرارتی که این امواج تولید می‌کنند کاملاً ایمن بوده و آسیبی به بافت‌های بدن نمی‌رسانند. در اثر این حرارت ایجاد شده، عصب‌های مربوطه ترمیم شده و درجه حرارت دست یا پا مقداری افزایش پیدا می‌کند. در نتیجه تعریق کف دست و پای فرد تقریباً خشک شده و از بین می‌رود.
- در نهایت، محل مورد نظر پانسمان شده و بیمار به صورت هشیار و بیدار به مدت دو یا سه ساعت در اتاق ریکاوری، برای بررسی سلامت عمومی و فشار خون، تحت نظر گرفته می‌شود. پس از این زمان بیمار ترخیص شده و بلافاصله می‌تواند به زندگی عادی خود بازگردد.
استفاده از این روش به صورت اختصاصی در کلینیک درد نفس انجام می‌شود. بنابراین اگر تمایلی به درمان با این روش نوین، نیمه‌تهاجمی و اختصاصی نزد دکتر حسین عدلخو، فوق‌تخصص درمان درد، را دارید با تعیین وقت قبلی به کلینیک درد نفس مراجعه بفرمایید.
درمان خانگی تعریق کف دست و کف پا
رعایت برخی نکات و تغییراتی در سبک زندگی می‌تواند به تعریق کمتر کمک شایانی کند. در ادامه برخی از این موارد را باهم مرور می‌کنیم:
1. نوشیدن آب به جای قهوه و الکل
نوشیدن آب به خنک شدن بدن و تعریق کمتر کمک می‌کند. پس به جای نوشیدنی‌های الکلی و حاوی کافئین آب بنوشید. الکل و قهوه با افزایش موقتی ضربان قلب، دمای بدن را بالا برده و تعریق را افزایش می‌دهند.
2. رژیم غذایی مناسب
برخی مواد غذایی می‌توانند به تعریق بیشتر کف دست و پا منجر شوند. غذاهای تند باعث افزایش ضربان قلب می‌شوند، غذاهای چرب و شیرین نیاز به سوخت و ساز بیشتری برای هضم دارند و غذاهای شور فشار خون را بالا می‌برند که همه این موارد می‌توانند منجر به تعریق بیشتر شود. به جای این غذاها به سراغ غلات کامل بروید، با مصرف غذاهای غنی از کلسیم مثل ماست بدن خود را خنک کنید و مصرف سبزیجات و میوه‌ها را افزایش دهید که با آب‌رسانی به خنک شدن بدن کمک می‌کنند.
3. پوشیدن لباس‌های تنفس‌پذیر
برای تعریق کمتر باید بدن را خنک کرد. بنابراین بهتر است لباس‌های آزاد با الیاف تنفس‌پذیر مثل لباس‌های نخی، کتان یا لینن بپوشید. در مقابل لباس‌های جذب و لباس‌های ابریشمی یا نایلونی که الیاف مصنوعی دارند حرارت بدن را بالا خواهند برد و موجب تعریق بیشتر می‌شوند.
4. خنک کردن محیط
طبیعی است که هوای گرم باعث می‌شود بدن برای خنک شدن، بیشتر تعریق کند. برای جلوگیری از این مورد محیط اطراف خود را خنک نگه دارید. در داخل خانه از تهویه مناسب استفاده کنید، در فصل گرما پنجره‌ها را باز بگذارید و از وسایل خنک کننده استفاده کنید یا دوش آب سرد بگیرید و در فصل سرما خانه را بیش از حد گرم نکنید. بیرون از خانه در هوای آفتابی زیر سایه بایستید یا به فضای خنک یک کافه یا پاساژ بروید و در صورت لزوم آب یا نوشیدنی‌های خنک بنوشید.
5. نوشیدنی‌های سالم دیگر
به جای نوشیدنی‌های مضر از نوشیدنی‌های سالم استفاده کنید. آب گوجه فرنگی با کوچک کردن منافذ پوست تعریق را کم می‌کند. چای سبز بدون کافئین حاوی منیزیم و ویتامین B است که به انقباض غدد عرق کمک می‌کند.
6. ترک سیگار
نیکوتین موجود در سیگار دمای بدن را افزایش می‌دهد که متعاقباً غدد عرق را تحریک کرده و به تعریق بیشتر منجر می‌شود. بنابراین سیگار را ترک کنید تا علاوه بر حذف مضرات دیگر آن، کمتر عرق کنید.
7. کنترل و مدیریت استرس
استرس ضربان قلب و دمای بدن را بالا می‌برد و غدد تعریق را تحریک می‌کند. تلاش کنید از موقعیت‌های استرس‌زا دوری کرده و با تکنیک‌های تنفس، مدیتیشن و یوگا استرس خود را مدیریت کنید.
8. ورزش
شاید کمی غیرمنطقی به نظر برسد چرا که ورزش باعث تعریق بیشتر می‌شود. اما ورزش از دو جهت می‌تواند مفید باشد؛ اول اینکه، ورزش شرایطی مشابه شرایط استرس ایجاد می‌کند و کمک می‌کند استرس واقعی را راحت‌تر و بدون تعریق کنترل کنید؛ دوم اینکه ممکن است بدن را مجبور کند به جای شرایط معمولی، در زمان ورزش شروع به تعریق کند.
9. دوش روزانه
تمیز نگه‌داشتن بدن به تعریق کمتر کمک می‌کند. پس بهتر است روزانه دوش بگیرید. سعی کنید قبل از خشک کردن بدن و پوشیدن لباس کمی صبر کنید تا بدن و نواحی مستعد عرق کمی خشک شوند.
10. بهداشت دست‌ها
دست‌ها در معرض آلودگی و چربی هستند. آن‌ها را تمیز نگه دارید و به طور مرتب بشویید. اما بیش از حد از صابون استفاده نکنید چرا که پوست دست را خشک کرده و ممکن است باعث تعریق بیشتر شود.
استفاده از ضد تعریق‌ها
استفاده از ضد تعریق‌ها، یک روش مؤثر در کاهش میزان تعریق بدن است. ضد تعریق‌ها روی غدد تعریق اثر می‌گذارند و مانع آزادسازی عرق می‌شوند. البته برخی افراد ممکن است نسبت به این ضدتعریق‌ها حساسیت پوستی نشان دهند. ضمن اینکه ماندگاری و مدت تأثیرگذاری این محصولات بسیار کوتاه هستند.
سوالات متداول
آیا ممکن است هایپرهیدروز یا تعریق کف دست و کف پا خودبه‌خود درمان شود؟
در موارد نادر ممکن است علائم تعریق به مرور زمان برطرف شوند، با این حال احتمال ناپدید شدن خودبه‌خود این وضعیت در افرادی که هایپرهیدروز شدید دارند بسیار بعید است.
آیا رژیم غذایی بر تعریق کف دست و کف پا تأثیر دارد؟
بله، غذاهای تند، نوشیدنی‌های الکلی و کافئین در صورت مصرف زیاد باعث تعریق می‌شوند.
آیا ممکن است هایپرهیدروز از من به فرزندم منتقل شود؟
بله، هایپرهیدروز اولیه به عنوان یک اختلال ژنتیکی شناخته می‌شود. بنابراین احتمال اینکه فرزند شما نیز دچار این اختلال شود وجود دارد اما قطعی نیست.
چرا در هایپرهیدروز اولیه، تعریق شبانه وجود ندارد؟
در زمان خواب فعالیت کلی بدن و اعصاب سمپاتیک کاهش می‌یابد و در نتیجه تعریق کم می‌شود.
آیا ممکن است تعریق کف دست و پا به مرور زمان بدتر شود؟
بله، بسیاری از افرادی که دچار تعریق کف دست و کف پا بوده‌اند با گذشت زمان علائم شدیدتری را از خود نشان داده‌اند.
آیا تعریق بیش از حد کف دست و کف پا فقط در فصل گرما اتفاق می‌افتد؟
خیر، هایپرهیدروز مربوط به فصل خاصی نیست و افراد دچار این وضعیت در همه فصول دچار تعریق بیش از حد هستند.
در صورت جراحی هایپرهیدروز احتمال بازگشت تعریق شدید وجود دارد؟
اغلب خیر، بااین‌حال بین 1 تا 4 درصد ممکن است به دلایل مختلف عصب‌ها مجدداً فعالیت خود را شروع کنند و علائم برگردد.
آیا چاقی می‌تواند عامل تعریق کف دست و کف پا باشد؟
بله، افراد دارای اضافه وزن چربی بیشتری دارند و چربی اضافی دمای بدن را بالا می‌برد.
تعریق کف دست و کف پا در مردان شایع‌تر است یا زنان؟
به صورت کلی مردان و زنان به طور یکسان در معرض هایپرهیدروز قرار دارند، اما از نظر آماری زنان بیشتر از مردان برای دریافت درمان این وضعیت مراجعه می‌کنند.
آیا ممکن است تعریق فقط در کف یک دست اتفاق بیفتد؟
تعریق نامتقارن در کف یک دست می‌تواند ناشی از یک اختلال عصبی باشد و باید برای یافتن علت به پزشک مراجعه شود.
آیا تعریق کف دست روی اثر انگشت تأثیر دارد؟
برخی افراد دچار تعریق کف دست در ثبت اثر انگشت هنگام ورود به محل کار دچار مشکل می‌شوند. این امر می‌تواند به دلیل تجمع عرق در نوک انگشت باشد.
آیا تعریق کف دست و پا با داغ شدن دست و کف پا نیز می‌تواند همراه باشد؟
بله تعریق کف دست و پا با داغ شدن کف پا و دست نیز می‌تواند همراه باشد، خصوصاً اگر این تعریق ناشی از بیماری‌ها و عارضه‌های زمینه‌ای باشد.
آیا تعریق کف دست و پا با درمان‌های خانگی برطرف می‌شود؟
درمان‌های خانگی مانند استفاده از ضدتعریق‌ها، نوشیدن آب به مقدار کافی، رژیم غذایی مناسب و مدیریت استرس می‌توانند در کاهش تعریق مؤثر باشند، اما این روش‌ها به عنوان درمان قطعی و دائمی هایپرهیدروز نمی‌توانند محسوب شوند.
آیا تعریق کف دست و پا با داروهای گیاهی و طب سنتی نیز می‌تواند برطرف شود؟
با اینکه داروها، پمادها و روغن‌های گیاهی زیادی برای درمان تعریق کف دست و پا تبلیغ می‌شوند، اما شواهد علمی برای اثربخشی داروهای گیاهی بر تعریق کف دست و پا هنوز محدود است و تحقیقات بیشتری برای اثبات اثربخشی و ایمنی آن‌ها نیاز است.
آیا تعریق کف دست و پای نوزاد نشانه خطرناکی است؟
تعریق کف دست و پا می‌تواند در هز سنی رخ دهد. با این حال بروز این عارضه در نوازدان بسیار نادر است. تعریق گاه‌به‌گاه در نوزادان، به ویژه هنگام خواب یا زمانی که لباس گرم می‌پوشند، طبیعی است و معمولاً دلیلی برای نگرانی نیست. البته اگر تعریق بیش از حد بوده و با علائم دیگری مانند تب و تغذیه نامناسب همراه باشد، باید نوزاد توسط پزشک معاینه شود.
آیا تعریق کف دست و پا یا هایپرهیدروز باعث معافیت پزشکی می‌شود؟
هایپرهیدروز اولیه اگر شدید باشد ممکن است باعث معافیت از رزم شود. معافیت پزشکی هایپرهیدروز ثانویه نیز به علت زمینه‌ای آن بستگی دارد که در برخی موارد ممکن است به معافیت ختم شود.
آیا راهی برای پیشگیری و جلوگیری از تعریق کف دست و پا وجود دارد؟
تعریق بیش از حد کف دست و پا همیشه قابل پیشگیری نیست، خصوصاً اگر به دلیل عوامل ژنتیکی یا بیماری‌های زمینه‌ای بروز پیدا کرده باشد.
آیا تعریق کف دست و پا با لیزر نیز درمان می‌شود؟
هنوز تحقیقات و شواهد کافی برای درمان تعریق کف دست و پا با استفاده از لیزردرمانی وجود ندارد و نیاز است تا تحقیقات بیشتری در این زمینه صورت گیرد.
