تزریق ژل به زانو؛ درمانی اثربخش برای آرتروز

در تزریق ژل به زانو یا ویسکوساپلیمنتیشن، ژل اسید هیالورونیک (HA) به زانوی بیمار تزریق می­‌شود که با بهبود عملکرد غضروف و روان ساختن حرکت زانو، منجر به التیام درد زانو و رفع مشکلات زانو بخصوص آرتروز خواهد شد. این روش، غیرتهاجمی است و نیاز به عمل جراحی را به تاخیر انداخته و یا از آن جلوگیری می­‌کند. تزریق ژل به زانو موجب بهبود موقت درد زانو و آرتروز شده و بیمار را قادر می‌­سازد تا بدون درد و ناراحتی، درمان­‌های بلند مدت مانند ورزش درمانی و فیزیوتراپی را به راحتی انجام دهد. تزریق ژل به زانو به صورت سرپایی در مطب یا کلینیک پزشک و بدون نیاز به بستری شدن در بیمارستان انجام می­‌شود.

تزریق ژل به زانو

تزریق ژل به زانو شامل تزریق ژل اسید هیالورونیک به مفصل زانو است که معمولا در مطب یا کلینیک پزشک انجام می­‌شود و تنها چند دقیقه طول می‌کشد. ابتدا ناحیه تزریق کاملا تمیز می­‌شود و سپس به کمک سونوگرافی، محل تزریق به دقت انتخاب و شناسایی شده و ژل توسط سوزن به مفصل زانو تزریق خواهد شد.

اسید هیالورونیک به طور طبیعی در مایع بین مفصلی (سینوویال) تمامی مفاصل وجود دارد و به عنوان روان­‌کننده و ضربه­‌گیر عمل می‌­کند. اسید هیالورونیک، اصطکاک میان استخوان­‌ها را کاهش داده و به لغزندگی و حرکت مفاصل کمک می­‌کند. تزریق ژل به زانو باعث کاهش درد و التهاب و همچنین رفع تورم در مفصل زانو می­‌شود. علاوه بر درمان آرتروز زانو، از تزریق ژل به زانو می‌توان جهت تسکین و درمان آرتروز در سایر مفاصل و یا برای درمان پارگی مینیسک زانو نیز استفاده کرد.

در صورتی که استفاده از سایر روش­‌های غیرجراحی همچون فیزیوتراپی و استفاده از مسکن­‌های ساده موثر واقع نشود، تزریق ژل به بیماران توصیه می­‌شود. استفاده از این روش می‌­تواند جراحی تعویض زانو را به تعویق بیاندازند یا حتی از آن جلوگیری کند (منبع). با اینکه تزریق ژل به زانو، نوعی درمان موقت محسوب می­‌شود، اما به بیمار کمک می‌کند تا بدون احساس درد و ناراحتی پیاده‌روی کند و یا سایر درمان‌های دارای نتایج بلندمدت مانند فیزیوتراپی را انجام دهد.

تزریق ژل به زانو برای درمان چه بیماری‌­هایی استفاده می­‌شود؟

معمولا بیماران مبتلا به آرتروز خفیف تا متوسط زانو که زیر 65 سال دارند، کاندید تزریق ژل به زانو هستند. بهترین نتایج عموما در مراحل اولیه آرتروز حاصل می­‌شوند و تزریق ژل به زانو برای درمان علائم آرتروز پیشرفته، بیمارانی که دارای مشکلات آناتومی زانو یا اضافه وزن بالا هستند، چندان موثر نیست. برخی از بیماری‌­ها و مشکلاتی که با تزریق ژل به زانو قابل درمان هستند، شامل موارد زیر است:

• آرتروز: این عارضه باعث تخریب و تضعیف مفاصل زانو شده و منجر به افزایش درد حین حرکت و لغزش استخوان­‌ها روی یکدیگر می‌­شود. تزریق ژل به زانو می‌­تواند عملکرد زانو و مفاصل را بهبود بخشد، درد را کاهش دهد و جراحی تعویض مفصل را به تعویق بیاندازد و یا حتی از آن جلوگیری کند (منبع). لازم به ذکر است که تزریق اسید هیالورنیک به زانو جهت درمان آرتروز توسط سازمان غذا و دارو FDA تایید شده است.
• پارگی مینیسک زانو: مینیسک بخشی از غضروف مفصل زانو است که معمولا بر اثر ضربه و یا در ورزشکارانی که حرکات پرشی انجام می‌دهند، آسیب می‌بیند و پاره می‌شود. بر اساس درجه آسیب مینیسک می‌توان از تزریق ژل برای کاهش فشار بر ناحیه آسیب‌دیده و بهبود علائم استفاده کرد.
• تاندونیت زانو و پارگی رباط صلیبی زانو: تزریق ژل معمولا به تنهایی برای درمان تاندونیت زانو و پارگی رباط صلیبی زانو کافی نیست و برای بهبود علائم این نوع آسیب‌ها، استفاده از روش‌های دیگری مانند PRP یا جراحی موثرتر است.

چه افرادی نمی‌توانند تزریق ژل به زانو انجام دهند؟

فواید تزریق ژل به زانو

تزریق ژل به زانو منجر به کاهش درد، بهبود عملکرد مفاصل و درمان بیماری آرتروز می­‌شود. مزایای تزریق ژل به زانو شامل موارد زیر است:

• تسکین درد: تزریق ژل به زانو می‌تواند درد زانو را به مدت شش ماه یا بیشتر تسکین دهد.
• درمان مشکلات مرتبط با زانو: مشکلات و بیماری­‌هایی از قبیل آرتروز، ورم مفصلی-استخوانی، ساییدگی زانو و پارگی مینیسک با طریق تزریق ژل به زانو بهبود پیدا می‌کنند.
• جلوگیری و به تاخیر انداختن جراحی تعویض زانو: تزریق ژل با افزایش خاصیت روان‌­کنندگی غضروف، منجر به بهبود عملکرد زانو و به تعویق انداختن یا جلوگیری از انجام جراحی می­‌شود.
• بهبود حرکت زانو: تزریق ژل باعث بهبود عملکرد و تحرک زانو شده و انجام فعالیت­‌های روزانه را آسان‌تر می­‌کند.
• درمان سریع و آسان: تزریق ژل به زانو روشی کم‌تهاجم و سریع است و نیازی به بستری شدن در بیمارستان ندارد و افراد می‌توانند پس از تزریق ژل به راحتی فعالیت‌­های روزانه خود را از سر گیرند.
• ایمنی بالا: ژل اسید هیالورنیک یک ماده طبیعی است و تزریق آن به زانو کاملا بی­‌ضرر و ایمن است و منجر به جلوگیری از پیشرفت آرتروز زانو و کاهش درد می­‌شود.
• روان‌سازی مفاصل: ژل به عنوان روان‌کننده و ضربه­‌گیر عمل می­‌کند و تزریق آن باعث می­‌شود مفاصل و استخوان­‌ها حرکت نرم‌تری داشته باشند و  به دنبال آن نیز درد زانو تسکین پیدا کند.

نحوه تزریق ژل به زانو

تزریق ژل به زانو یا ویسکوساپلیمنتیشن به طور سرپایی در مطب یا کلینیک پزشک انجام شده و نیازی به بستری شدن در بیمارستان ندارد. فرآیند تزریق ژل به زانو شامل مراحل زیر است:

• آماده‌سازی: پوست بیمار باید کاملا تمیز و عاری از هرگونه کرم و لوسیون باشد، زیرا ژل ممکن است در حضور برخی مواد شیمیایی رسوب کند. بنابراین، محل تزریق به دقت تمیز و استریل می‌شود و در برخی مواقع نیز از یک بی‌حس کننده موضعی جهت جلوگیری از درد استفاده می‌شود.
• شناسایی و انتخاب محل دقیق تزریق: بر اساس اندازه و شکل مفصل زانو و میزان آرتروز، از سونوگرافی و یا روش‌­های دیگر برای بررسی دقیق محل تزریق و انتخاب محل ورود سوزن به مفصل استفاده می­‌شود.
• تزریق: پس از وارد شدن سوزن مخصوص به مفصل، ژل با فشار ملایم و به آرامی به محل موردنظر تزریق می‌­شود. در این مرحله از بیمار خواسته می‌شود تا زانوی خود را چند بار خم و راست کند تا ژل به صورت یکسان در مفصل پخش شود.
• بانداژ کردن: پس از تزریق، سوزن برداشته می‌­شود و یک چسب زخم کوچک روی محل تزریق قرار داده خواهد شد.

تزریق ژل به زانو تنها چند دقیقه طول می‌کشد و پس از آن بیمار می‌تواند به محل کار یا منزل بازگردد.

مراقبت‌های بعد از تزریق ژل به زانو

پس از تزریق ژل به زانو، بیماران باید دستورالعمل‌های مراقبتی زیر را رعایت کنند:

• استراحت: از وارد کردن فشار بیش از حد به زانو در 48 ساعت اول پس از تزریق خودداری کنید. از انجام هرگونه فعالیت فیزیکی که باعث درد یا ناراحتی در زانو شود نیز پرهیز کنید.
• خم و راست کردن زانو: برای کمک به پخش یکنواخت مواد تزریق شده، چندین مرتبه پا را بطور مستقیم بالا برده و زانو را خم کنید. از پزشک خود بخواهید در این مورد شما را راهنمایی کند.
• مدیریت دردهای احتمالی: در صورت نیاز از کمپرس یخ یا کیسه آب گرم روی محل تزریق استفاده کنید تا هر گونه درد یا ناراحتی پس از تزریق بهبود پیدا کند.
• اصلاح فعالیت فیزیکی: در چند روز اول از انجام فعالیت‌ها و ورزش‌هایی که زانو را تحت فشار قرار می‌­دهند، پرهیز کنید و به تدریج و با کاهش درد، فعالیت­‌های معمول خود را از سر بگیرید.
• پیگیری: برای ارزیابی میزان اثربخشی درمان و تعیین اینکه آیا به تزریق‌های اضافی نیاز دارید یا خیر، یک قرار ملاقات بعدی با پزشک خود داشته باشید.
• نظارت بر عوارض جانبی: به هر گونه عوارض جانبی یا واکنش­‌های نامطلوب احتمالی مانند تورم، قرمزی یا واکنش‌های آلرژیک توجه داشته باشید و در صورت بروز این موارد، حتما با پزشک خود تماس بگیرید.

اثربخشی تزریق ژل به زانو و بازخورد بیماران

میزان دقیق اثربخشی تزریق ژل به زانو جهت درمان آرتروز کاملا مشخص نیست و در هر فرد متفاوت است. اما بسیاری از بیماران، ماه‌­ها و در مواردی یک سال یا بیشتر، مشکل زانو درد نخواهند داشت. تعداد قابل توجهی از بیماران، شاهد تسکین علائم آرتروز و کاهش قابل­ ملاحظه درد پس از انجام این روش درمانی بوده­‌اند.

بر اساس نتایج تحقیقات علمی، تزریق ژل به زانو در بیمارانی که در مراحل اولیه آرتروز هستند، بسیار موثر است (منبع). با این حال، میزان موفقیت تزریق ژل در هر فرد متفاوت است. برخی تحقیقات نشان می‌­دهند که حدود ۷۰ درصد از بیمارانی که تحت درمان تزریق ژل به زانو قرار گرفته‌اند، حداقل طی یک بازه زمانی ۴ تا ۶ ماهه، شاهد کاهش درد و بهبود عملکرد حرکتی خود بوده‌­اند (منبع 1، منبع 2).

همچنین گزارش شده است که تکرار تزریق ژل در بازه­‌های زمانی منظم، اثربخشی این درمان را به شدت افزایش می­‌دهد. اما باید در نظر داشت که این درمان دارای بیشترین بازدهی در بیماران با علایم خفیف تا متوسط است و اثربخشی آن در بیماران با علایم حاد، کمتر است. سن، وزن و میزان سلامت عمومی بدن نیز در حصول نتایج موفق، تاثیرگذار خواهند بود.

هزینه انجام تزریق ژل به زانو

عوارض و خطرات احتمالی تزریق ژل به زانو

به طور کلی، تزریق ژل به زانو یک روش بی­‌خطر و غیرتهاجمی است. اما برخی خطرات و عوارض احتمالی آن که به ندرت رخ می‌دهند، شامل موارد زیر است:

• درد و تورم: برخی بیماران ممکن است بلافاصله پس از تزریق، درد، تورم یا قرمزی در محل تزریق را تجربه کنند که معمولا طی چند روز برطرف می­‌شود.
• عفونت: بروز عفونت در محل تزریق به ندرت اتفاق می­فتد، اما با استفاده از تکنیک­‌های استریل می‌­توان آن را به حداقل رساند.
• واکنش­‌های آلرژیک: برخی بیماران ممکن است واکنش آلرژیک به ژل یا سایر مواد مورد استفاده در حین تزریق داشته باشند.
• خونریزی: خطر خونریزی در محل تزریق، به ویژه در بیمارانی که از داروهای رقیق‌کننده خون استفاده می­‌کنند، تا حدی وجود دارد.
• آسیب عصبی: در موارد نادر، سوزن استفاده شده در حین تزریق ممکن است به اعصاب مفصل زانو آسیب وارد کند و منجر به بی­‌حسی موقت یا گزگز شود.

انواع روش‌­های تزریقی به زانو

درمان‌­های تزریقی مختلفی برای بهبود مشکلات مربوط به زانو وجود دارد که هدف اصلی آنها افزایش حجم مایع سینوویال محافظ زانو و در نتیجه بهبود خواص ژل مانند آن است. برخی از انواع رایج تزریق ژل زانو عبارتند از:

• تزریق کورتیکواستروئید: این نوع تزریق که به عنوان تزریق کورتیزون نیز شناخته می‌­شود، یک درمان رایج برای آرتروز زانو است که شامل تزریق مستقیم کورتیکواستروئیدها (داروهای ضد التهابی قوی) به مفصل زانو برای کاهش التهاب و درد است. تزریق کورتیکواستروئید منجر به تسکین سریع درد (به طور معمول، چند روز پس از تزریق) شده و اثرات آن نیز تا چندین ماه باقی خواهد ماند.
• تزریق پرولوتراپی: این روش درمانی شامل تزریق یک محلول محرک طبیعی (معمولا دکستروز) به بافت نرم مفصل آسیب‌­دیده است که با هدف بهبود مفاصل، تاندون‌ها یا رباط‌های دردناک انجام می‌­شود. این روش، توانایی­‌های درمانی بدن را تحریک کرده و درد را کاهش می‌دهد.
• تزریق پلاسمای غنی از پلاکت (PRP): این روش یک درمان جدید برای تسکین درد آرتروز است. پلاسمای غنی از پلاکت که حاوی فاکتورهای رشد است، از خون بیمار تهیه می­‌شود و تزریق آن باعث بهبودی و ترمیم بافت خواهد شد. این روش شامل جمع‌­آوری مقدار کمی از خون بیمار و قرار دادن آن در سانتریفیوژ به منظور جداسازی لایه پلاسمای غنی از پلاکت است.
• تزریق اوزون: تزریق اوزون به زانو یک روش درمانی نسبتا جدید برای بهبود زانو درد است که همچنان در مرحله تحقیقاتی قرار دارد و شواهد علمی محدودی درباره اثربخشی و ایمنی آن در دسترس است. تزریق همزمان اسید هیالورونیک و اوزون می­‌تواند منجر به بهبود عملکرد مفاصل و کاهش درد شود.
• تزریق سلول­‌های بنیادی:. سلول‌های بنیادی از مغز استخوان یا بافت چربی بیمار استخراج شده و به مفصل زانو تزریق می‌­شوند. این سلول­‌ها به سلول­‌های غضروفی تبدیل می‌شوند و تولید فاکتورهای رشد را تحریک می‌کنند تا به ترمیم یا جایگزینی غضروف از دست رفته، بهبود عملکرد مفاصل، کاهش درد و التهاب کمک کنند.

مقایسه روش­‌های مختلف تزریق به زانو

سوالات متداول

تزریق ژل به زانو هر چند وقت یکبار انجام می­‌شود؟

تزریق ژل به زانو به در یک نوبت و یا چندین نوبت به صورت هفتگی و به مدت سه تا پنج هفته قابل انجام است. تسکین درد معمولا پس از 4 تا 12 هفته به طور کامل حاصل می‌­شود و اثر آن نیز ماه­‌ها ادامه دارد. این روش درمانی را می‌­توان در صورت لزوم، بارها تکرار کرد.

آیا تزریق ژل به زانو دردناک است؟

میزان درد تزریق ژل به زانو در افراد مختلف، متفاوت است. با این حال، اکثر افراد می‌توانند این روش را به خوبی تحمل ­کنند و درد یا ناراحتی آن نیز معمولا بسیار خفیف و موقتی است.

چه مدت بعد از تزریق ژل به زانو می‌­توان به زندگی روزمره بازگشت؟

مدت زمان بازگشت به فعالیت­‌های عادی در افراد مختلف، متفاوت است. تزریق ژل ممکن است بعد از 4 تا 6 هفته اثر کامل خود را نشان دهد و همچنین ممکن است چند روز طول بکشد تا فرد به فعالیت‌­های معمول خود بازگردد.

تزریق ژل به زانو چقدر طول می­‌کشد؟

فرآیند تزریق ژل به زانو معمولا حدود 15 دقیقه طول می­‌کشد.

آیا تزریق ژل به زانو با مصرف داروهای دیگر تداخل دارد؟

معمولا خیر. تزریق ژل به زانو با مصرف داروهای دیگر تداخلی ندارد. با این حال، باید پزشک خود را از مصرف هر گونه دارو یا مکمل مطلع کنید، زیرا ممکن است در برخی موارد نادر، با تزریق ژل تداخل داشته باشند و یا بر روند بهبودی تأثیر بگذارند.

آیا تزریق ژل به زانو برای زنان باردار مجاز است؟

خیر مجاز نیست. تزریق اسید هیالورونیک برای زنان باردار، ایمن نیست و در صورت بارداری یا شیردهی، حتما باید پیش از تزریق به پزشک خود اطلاع دهید.

آیا تزریق ژل به کودکان در حال رشد مجاز است؟

استفاده از تزریق ژل به کودکان در حال رشد، هنوز کاملا بررسی نشده است و ایمنی و کارایی آن در کودکان به خوبی مشخص نیست. این روش درمانی نباید برای نوزادان و کودکان خردسال انجام شود. اما تزریق ژل در شرایط خاص مانند تزریق آندوسکوپی ژل NASHA-Dx برای ریفلاکس مثانه در کودکان‌ ممکن است مفید باشد.

احتمال بروز حساسیت بر اثر تزریق ژل به زانو چقدر است؟

احتمال بروز آلرژی بر اثر تزریق ژل به زانو عموما کم است، اما باید واکنش­‌های آلرژیک ممکن را در نظر بگیرید؛ مثلا هنگام تزریق ژل به بیمارانی که به دارچین، پروتئین­‌های پرندگان، پرها و یا تخم‌مرغ حساسیت دارند، باید احتیاط کرد.

آیا ممکن است بیمار پس از تزریق ژل به زانو بستری شود؟

احتمال بستری شدن در بیمارستان به دلیل تزریق ژل به زانو عموما بسیار کم و نادر است. تزریق ژل معمولا در مطب یا کلینیک پزشک و محیطی استریل انجام می‌­شود و کاملا ایمن و قابل تحمل است. عوارض جانبی رایج تزریق ژل مانند درد زانو، تورم، و یا تجمع مایع در اطراف زانو، عموما خفیف و موقت هستند و خیلی زود برطرف می­‌شوند.

آیا بیماران مبتلا به سایر بیماری­‌های مفصلی و استخوانی مانند دیسک و غیره می­‌توانند از روش تزریق ژل به زانو استفاده کنند؟

استفاده از تزریق ژل در بیماران مبتلا به سایر بیماری­‌های مفصلی و استخوانی مانند دیسک باید به صورت موردی توسط پزشک ارزیابی شود. حتما پیش از تزریق ژل به زانو، پرونده پزشکی و داروهای مصرفی خود را در اختیار پزشک قرار دهید.

چه درمان­‌های مکمل دیگری را می­‌توان در کنار تزریق ژل به زانو  جهت التیام درد زانو انجام داد؟

تزریق ژل تنها یکی از روش‌های درمانی است و برای دستیابی به بیشترین میزان بازدهی می‌­توانید درمان‌های مکمل دیگر را به صورت همزمان انجام دهید. این درمان­‌ها شامل: (۱) کاردرمانی و فیزیوتراپی: فیزیوتراپی اثرات تزریق ژل به زانو را افزایش داده و درد آرتروز شما را تسکین می‌دهد. انجام تمرینات منظم ورزشی و کششی زانو، تحت نظر فیزیوتراپیست منجر به بهبود عملکرد حرکتی و تسکین درد مزمن می‌­شود. (۲) ماساژ درمانی: ماساژ، مالش و ورز دادن اصولی زانوی آسیب‌دیده، گردش خون را بهبود می‌بخشد و سفتی را نیز کاهش می‌­دهد. (۳) طب سوزنی: قرار دادن سوزن­‌های نازک و استریل در نقاط خاصی از بدن، گردش خون را بهبود داده و با تحریک این نقاط به بازسازی بدن کمک می‌­کند. این روش موجب آزادسازی اندورفین (نوعی مسکن طبیعی) می‌­شود و درد مزمن مفاصل را تسکین می­‌دهد.