بیشتر افراد با افزایش سن یا دلایل دیگر در سنین کم در انجام برخی حرکات بدن دچار مشکل می‌شوند؛ به خصوص حرکت‌هایی که وابسته به حرکت مفصل‌ها هستند. در این افراد احتمال تشخیص آرتریت یا روماتیسم مفصلی بالا است. آرتریت به معنای التهاب و قرمز شدن مفصل است که حدود ۱۰۰ نوع مختلف از آرتریت در جهان شناسایی شده است. یکی از شایع‌ترین نوع آرتریت، آرتروز نام دارد. آرتروز خود نیز به دسته‌بندی‌های مختلف تقسیم می‌شود. در زنان این بیماری شایع‌تر از مردان است. آرتروز در کودکان و نوجوانان به دلیل آسیب دیدگی یا با استفاده بیش از حد از مفاصل بدن نیز رخ می‌دهد.
روش‌های مختلفی برای درمان آرتروز وجود دارد که با پیگیری روش‌های درمانی می‌توان از پیشرفت آرتروز در بدن جلوگیری کرد. در مطلب پیش‌رو ابتدا با آرتروز و انواع آن آشنا می‌شویم. نحوه تشخیص آرتروز و نشانههای آن را ذکر می‌کنیم، سپس روش‌های درمان مختلف را بررسی می‌کنیم. هر چه بیشتر با آرتروز آشنا شویم، احتمال پیشگیری از آن بالاتر می‌رود. پس این فرصت را از دست ندهید، چون ممکن است آرتروز شما در اینجا درمان شود بنابراین به خواندن ادامه دهید.
آرتروز چه نوع بیماری است؟
آرتروز یکی از زیرشاخه‌های بیماری آرتریت بوده که در جهان بسیار شایع است. در واقع یک بیماری مزمن مفاصل، به خصوص مفاصل تحمل‌کننده وزن، زانو و لگن است. در آرتروز به مرور زمان غضروف از بین می‌رود و فضای مفصل را باریک می‌کند. غضروف یک ماده لاستیکی و نرم است که روی سطح استخوان‌ها قرار دارد.
غضروف باعث حرکت نرم استخوان‌ها روی یکدیگر شده و نقش ضربه‌گیر را ایفا می‌کند. با از بین رفتن تدریجی غضروف، استخوان‌ها روی هم سابیده می‌شوند. این باعث درد و ایجاد صدای تلق می‌شود. در دراز مدت این عارضه باعث رشد اضافی استخوان و ایجاد خار استخوانی در بدن می‌شود که غضروف‌های باقی‌مانده اطراف استخوان را می‌کند. غضروف‌های کنده شده اطراف مفصل شناور و باعث تجمع آب و التهاب می‌شوند.
در بیشتر افراد با گذر از ۴۰ سالگی این بیماری نمود پیدا می‌کند. البته در افراد جوان این بیماری نیز دیده شده است. افراد با نشانههای زیر بیشتر مستعد ابتلا به آرتروز هستند:
- افراد دارای اضافه وزن و چاقی
- افرادی که ورزش و فعالیت بدنی بیش از حد و سنگین انجام می‌دهند
- افراد تحت فشار و استرس
- افراد دارای تغذیه نامناسب
- افراد دارای سابقه شکستگی استخوان و ضربه به مفصل
- افراد بالای ۴۵ سال
- زنان
- افراد دارای سابقه آرتروز در خانواده؛ فاکتور ارثی و ژنتیکی
آرتروز در قسمت‌های محتلف بدن مانند زانو، دست، لگن و… بروز می‌کند که به علائم متداول آن می‌پردازیم و انواع روش‌های درمان آرتروز را معرفی می‌کنیم.
علائم آرتروز
علائم آرتروز وابسته به نوع آن در افراد مختلف، متفاوت است اما از نشانههای مشترک آن موارد زیر را می‌توان نام برد:
- محدودیت در حرکت مفصل
- متورم و دردناک شدن اطراف ناحیه مفصل
- خشکی و سفتی مفصل
- تجمع مایع در اطراف مفصل
- تغییرات شکل و بزرگ‌تر شدن مفصل
- شنیدن صدای ترق هنگام حرکت دادن مفصل
آرتروز زانو
از شایع ترین انواع آرتروز، آرتروز زانو است که نشانههای آن به شرح زیر است:
- احساس قفل شدن یا سایش زانو در هنگام حرکت آن
- احساس درد در بالا رفتن از پله یا بلند شدن از روی صندلی پس از مدت طولانی
- مشکل در خم و راست کردن زانو
- احساس درد با فشار بر زانو
- متورم شدن کشکک زانو
آرتروز لگن
این نوع آرتروز در مردان چاق بیشتر شایع است. از نشانههای آن موراد زیر را می‌توان نام برد:
- درد در کشاله ران یا باسن
- لنگ زدن در هنگام راه رفتن
- سخت بودن انجام فعالیت‌های روزانه مانند پوشیدن کفش و جوراب
- احساس درد در هنگام راه رفتن
آرتروز مفاصل دست و پا
این نوع آرتروز بیشتر به دلایل ژنتیکی رخ می‌دهد و از علائم آن، موارد زیر است:
- تورم در اطراف مفصل
- رشد استخوان که باعث بزرگ شدن دردناک مفصل می‌شود.
- فشار، درد در ناحیه شصت پا و دست و قرمز بودن آن ناحیه متداول است.
- نیشگون گرفتن با این نوع آرتروز سخت است.
- نوک انگشت پا در تماس با جلوی کفش دردناک می‌شود که به قوزک پا هم می‌رسد.
آرتروز ستون فقرات
آرتروز ستون فقرات باعث ایجاد درد نخاع و کاهش حرکت می‌شود که نشانههای آن موارد زیر است:
- احساس درد در ناحیه کمر و باسن و احساس خشکی به خصوص بعد از بیدار شدن از خواب
- درد وسط کمر بعد از ایستادن یا نشستن طولانی مدت
- احساس سنگینی، خستگی و درد در ناحیه گردن که گاهی اوقات باعث سردردهای ناحیه پشت سر می‌شود
پس از تشخیص آرتروز توسط پزشک، درمان آرتروز با توجه به مرحله شدت پیشرفت آن پیشنهاد می‌شود.
تشخیص آرتروز توسط پزشک
ابتدا پزشک با معاینه فیزیکی شما احتمال وجود آرتروز را تایید می‌کند. سپس برای معاینه پیشرفته‌تر از روش‌های مختلفی استفاده می‌کند که در زیر به شرح آن می‌پردازیم:
۱. نمونه برداری برای آزمایشگاه
با انواع نمونه‌برداری از مایعات مختلف بدن مثل آب جمع شده اطراف مفصل‌ها، خون و ادرار می‌توان نوع دقیق آرتروز و دلیل ایجاد آن را مشخص کرد.
۲. تصویربرداری
با تصویربرداری می‌توان محل دقیق آرتروز و میزان دقیق پیشرفت آن را مشخص کرد. تصویربرداری پزشکی انواع مختلفی دارد که ما چند نمونه از آنها را ذکر می‌کنیم:
- ایکس-ری
برای سنجش پیشرفت بیماری استفاده می‌شود.
- توموگرافی کامپیوتری (CT)
برای به‌دست آوردن تصویر کلی بافت غضروف و استخوان استفاده می‌شود.
- MRI
با این روش تصویربرداری تصاویر مقطعی بسیار دقیق از بافت نرم مانند غضروف و تاندون به‌دست می‌آید.
- سونوگرافی
برای مشاهده بافت غضروف و کیسه‌های مایع در نزدیک مفاصل (بورسا) استفاده می‌شود. همچنین برای هدایت سوزن جهت درمان آرتروز استفاده می‌شود.
روش‌های درمان آرتروز
انواع درمان‌های آرتروز معمولا بر بهبود مفاصل و تسکین درد آن کاربرد دارند. آرتروز را به صورت قطعی نمی‌توان درمان کرد، اما می‌توان از پیشرفت آن جلوگیری کرد.
معمولا فقط یک روش درمانی برای آرتروز پاسخگو نیست و باید از روش‌های مختلف اعم از پزشکی و خانگی استفاده کرد تا نتیجه مطلوب را ببینید. علاوه بر آن در برخی از سبک‌های زندگی خود مانند رژیم غذایی باید تغییراتی ایجاد کنید. در ادامه دو نوع درمان آرتروز را می‌گوییم.
درمان آرتروز پزشکی
درمان پزشکی با تجویز و پیشنهاد پزشک انجام می‌شود که وابسته به نوع و پیشرفت آرتروز شما است.
دارو
داروهای رایج برای درمان آرتروز را نام می‌بریم:
- داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی
این داروها می‌توانند درد و التهاب را کاهش دهند. برای مثال می‌توان به ایبوبروفن و ناپروکسن سدیم اشاره کرد. این نوع داروها به صورت مالشی مانند کرم و ژل موجود هستند که روی محل درد مالیده می‌شود.
- داروهای ضد تحریک‌کننده
به صورت کرم یا پماد موجود است. این نوع داروها دارای منتول یا کپساتین هستند که در ارسال سیگنال‌های درد به مغز اختلال ایجاد می‌کنند.
- داروهای کورتیکواستروئیدی
مانند پردنیزون التهاب و ورم مفاصل را کم می‌کند. این نوع داروها به صورت تزریقی موجود هستند. ممکن است عوارض جانبی مانند نازک شدن استخوان و دیابت نیز به همراه داشته باشند.
- داروهای ضد رماتیسمی (اصلاح‌کننده بیماری)
این نوع داروها پیشرفت آرتروز را کند کرده و از آسیب بیشتر به مفاصل جلوگیری می‌کنند. اما خطر ابتلا به عفونت از عوارض جانبی این نوع داروها گزارش شده است.
فیزیوتراپی
بیشتر دردهای ناشی از آرتروز به خاطر حرکات نامناسب و عدم انجام فعالیت‌های ورزشی است. فیزیوتراپی می‌تواند برای جلوگیری از پیشرفت بعضی از انواع آرتروز پیشنهاد داده شود. با انجام فیزیوتراپی دامنه حرکات بدن شما بیشتر می‌شود. بعضی اوقات بستن آتل یا بریس ممکن است برای بهبود بدن شما ضروری باشد.
جراحی
اگر درمان‌های پزشکی به بهبود آرتروز کمک نکرد، پزشک جراحی را پیشنهاد می‌دهد. جراحی زمانی اتفاق می‌افتد که غضروف استخوان به صورت کامل تخریب شده باشد. به عبارت دیگر آرتروز در مرحله آخر خود باشد. جراحی آرتروز به روش‌های زیر انجام می‌شود:
- تعمیر مفصل
به روش آرتروسکوپی (برش کوچک روی مفصل) انجام می‌شود. در تعمیر مفصل، سطوح مفاصل را تراشیده و صاف می‌کنند تا حرکت استخوان‌ها راحت‌تر انجام شود. این روش امروزه با لیزر انجام می‌شود که بدون خون‌ریزی است.
- تعویض مفصل
معمولا برای مفصل ران و زانو است. اگر شدت آسیب‌دیدگی مفصل زیاد باشد، آن را با یک مفصل مصنوعی جایگزین می‌کنند.
- هم‌جوشی مفصل
انتهای دو مفصل را از هم جدا می‌کنند و سپس دو استخوان را به یکدیگر جوش می‌دهند. این روش معمولا برای مفاصل کوچک مانند مفاصل مچ دست، پا و انگشتان استفاده می‌شود.
سلول درمانی (PRP)
یک روش درمانی نوظهور در درمان آرتروز است. با تزریق سلول‌های ترمیم‌کننده مانند پلاکت در محل آسیب‌دیدگی مفصل، باعث بازسازی غضروف‌ها می‌شوند. سلول درمانی تا زمانی ممکن است که غضروف شما کاملا از بین نرفته باشد. در غیر این‌صورت جراحی گزینه بعدی شما است.
این روش یک راه مطمئن برای درمان قطعی آرتروز است ولی به دلیل گران بودن تجهیزات آن در کیلینیک‌های خاصی در ایران انجام می‌شود.
اوزون تراپی چیست ؟
مگنت تراپی (مغناطیس درمانی)
به مدت 4 هفته تحت درمان با MRI قرار می‌گیرید. این روش وابسته به بدن بیماران مختلف اثرگذاری متفاوتی دارد. برخی از این روش راضی بودند ولی افرادی هم بودند که تغییر خاصی را گزارش ندادند.
تحریک الکتریکی
این روش برای کاهش درد و تقویت عضلات کاربرد دارد. در برخی از فیزیوتراپی‌ها از تحریک الکتریکی استفاده می‌شود. امروزه دستگاه‌هایی برای تحریک الکتریکی در مقیاس کوچک نیز ساخته شده است که در خانه نیز می‌توانید استفاده کنید.
بلوک اعصاب آسیب دیده
اگر درد ناشی از آرتروز زیاد باشد و هیچ یک از روش‌های بالا جواب نداده باشد، از این روش استفاده می‌شود. در اینجا اعصاب آسیب‌دیده با روش‌های مختلف قطع می‌شود و شما دیگر دردی احساس نمی‌کنید.
درمان آرتروز به روش سنتی
آرتروز از دیرباز وجود داشته است. در قدیم از درمان‌های زیر علاوه به عنوان درمان خانگی برای بهبود آرتروز استفاده می‌کردند. امروزه نیز این روش‌ها جایگاه خود را برای درمان آرتروز از دست نداده است و بعضی افراد از این روش‌ها نتیجه گرفته اند. البته توجه داشته باشید که روش‌های سنتی در دراز مدت اثر خود را نشان می‌دهند.
طب سوزنی
یکی از قدیمی‌ترین روش‌های درمان آرتروز است. در طب سوزنی با تغییر در کانال‌های اعصاب درد، باعث بهبود درد و کاهش التهاب می‌شود. البته اثرگذاری این روش موقتی است و باید به صورت مرتب تحت درمان طب سوزنی قرار بگیرید.
ماساژ درمانی
در ماساژ مواظب باشید که به سراغ افراد مجرب بروید. در غیر این‌صورت نه تنها اثر درمانی نداشته بلکه باعث بدتر شدن آرتروز شما می‌شود. اگر ماساژ به درستی انجام شود با بهبود جریان خون بهبود مفاصل آسیب‌دیده را ممکن می‌سازد و به مرور زمان باعث باز شدن حرکات بدن شما می‌شود. ماساژ همچنین گرفتگی عضلات شما را رفع می‌کند.
آب درمانی
ورزش نکردن زمینه تخریب مفاصل را بیشتر می‌کند. برخی افراد به خصوص افراد مسن مبتلا به آرتروز زانو به خاطر درد شدیدشان نمی‌توانند به راحتی فعالیت بدنی نشان دهند. اما با ورزش در آب با کمتر شدن وزن بدن و ایجاد یک محیط گرم و مرطوب می‌توان فعالیت خود را از سر گرفت.
همچنین آب درمانی خطر سقوط شما را در آب کاهش می‌دهد. در برخی از مراکز آب درمانی با آب شور انجام می‌دهند که باعث بهبود و رفع گرفتگی عضلات شما می‌شود.
روش درمانی ذهنی و جسمی
تمرین‌هایی مانند تای چی و یوگا که روی تعامل ذهن و جسم تعامل دارد، می‌تواند درمان آرتروز باشد. با آرام شدن ذهن شما عضلات شما نیز می‌توانند آرامش یابند و به بازسازی خود کمک کنند.
درمان آرتروز خانگی
درمان خانگی بیشتر روی رژیم غذایی و ورزش تمرکز دارد. اگر دارای اضافه وزن هستید، کاهش وزن کمک مهمی به بهبود آرتروز شما می‌کند. توجه داشته باشید قبل از رعایت هرگونه رژیم غذایی با پزشک خود مشورت کنید. چون ممکن است برخی از غذاها با داروهای شما تداخل داشته باشند.
تمرین‌های ورزشی
وزنه زدن سبک و ورزش‌های هوازی مانند ایروبیک باعث بهبود و جلوگیری از آرتروز می‌شوند. با انجام این ورزش‌ها بدن شما عضله‌های مناسب می‌سازد که باعث کاهش فشار روی غضروف‌ها می‌شود و احتمال ابتلا به آرتروز را کم می‌کند. البته توجه داشته باشید ورزش با فعالیت بدنی سنگین تنها باعث بدتر شدن آرتروز شما می‌شود. اگر می‌خواهید با ورزش وزن خود را کم کنید، حتما به رژیم غذایی خود توجه داشته باشید.
مواد غذایی ضد التهاب
غذاهایی که در آنها امگا ۳ مانند روغن ماهی و دانه‌های روغنی به کار رفته است یک داروی ضد التهاب طبیعی برای درمان آرتروز شما است. همچنین باعث کند شدن پیشرفت آرتروز در بدن شما می‌شود.
رژیم غذایی مناسب برای آرتروز
تغذیه درست کلید پیشگیری از انواع بیماری‌ها مانند آرتروز است. یک رژیم غذایی سالم باید شامل ویژگی‌های زیر باشد:
- دارای فیبر
- مصرف میوه‌ها و سبزیجات
- مصرف غلات سبوس‌دار
- حذف روغن‌های جامد و اشباع و غذاهای فست‌فودی
- حذف شکر
- حذف فرآورده‌های حیوانی اعم از گوشت، لبنیات و تخم‌مرغ
- مصرف ماهی‌های آب‌های سرد مانند ماهی سالمون
- مصرف ۶ تا ۸ لیوان آب در روز برای دفع سموم
خوردن میوه و سبزی
تحقیقات نشان داده است که موادغذایی حاوی کاروتن مانند هویج خاصیت ضدالتهابی برای آرتروز شما دارد. کاروتن ماده‌ای است که باعث نارنجی شدن میوه‌ها می‌شود. خوردن یک لیوان آب پرتقال روزانه، می‌تواند شما را از آرتروز محافظت کند. ویتامین C نیز در جلوگیری آرتروز نقش شایانی دارد.
سبزیجات برگ سبز مانند جعفری، شاهی و کرفس و… کلسیم بدن شما را تا حد زیادی تامین می‌کنند. غلات مصرفی شما از نوع کامل یعنی همراه با سبوس باید باشد. غلات بدون سبوس مانند آرد سفید احتمال ابتلا شما به آرتروز را افزایش می‌دهد. غلات کامل و سبزیجات باعث کاهش التهاب مفاصل شما می‌شود.
چه زمانی برای درمان آرتروز به پزشک مراجعه کنیم؟
بعد از اینکه نشانههای احتمالی آرتروز را در خود کشف کردید، باید با یک پزشک ملاقات کنید. انجام هرگونه درمان قبل از تشخیص پزشک ممنوع است. قبل از ملاقات با پزشک اطلاعات کافی برای موارد زیر جمع کنید تا پزشک بهتر به نوع آرتروز و دلیل ابتلا به آن پی ببرد. هر چه تشخیص دقیق‌تر باشد، نتیجه بهتری از درمان آرتروز دریافت می‌کنید:
- شرح دقیق علائم خود
- بیماری‌های سابق
- سابقه خانوادگی بیماری‌های شما
- داروها و مکمل‌های مصرفی خود
- انتظارات شما از پزشک
سخن آخر
آرتروز یک بیماری زمینه‌ای است که با رژیم غذایی صحبح، ورزش و فعالیت بدنی مناسب می‌توان از ابتلا به آن جلوگیری کرد. در صورتی که نشانههای آرتروز را در خود پیدا کردید، در سریع‌ترین زمان ممکن درمان آرتروز خود را شروع کنید. اگر آرتروز شما پیشرفت کند، گزینه‌های شما برای درمان آرتروز خود بسیار کم می‌شود.
انواع درمان برای آرتروز وجود دارد که باید با توجه به پیشنهاد پزشک خود چندین درمان را انتخاب کنید. احتمال اینکه تنها یک درمان به بهبود آرتروز شما کمک کند، بسیار کم است. برای مثال در کنار درمان پزشکی آرتزوز باید درمان خانگی نیز انجام داد.
